آستروسیتوما نوعی از تومور مغزی است که از لحاظ آماری تقریبا نیمی از تومور های مغزی در کودکان را تشکیل می دهد. آستروسیتومای پیلوسیتیک حدود ۱۵ درصد از تومور‌های مغز و سایر تومور های سیستم عصبی مرکزی (CNS) در کودکان بین ۰ تا ۱۹ سال را تشکیل میدهد. در این مقاله سعی میکنیم تا شما را تا حدودی با این بیماری و نحوه درمان و پیشگیری آن آشنا کنیم.
تاریخچه آستروسیتوما در کودکان
آستروسیتوما در کودکان در اواخر قرن نوزدهم کشف شد. در سال ۱۸۸۴، یک آسیب شناس آلمانی به نام Otto Deiters برای اولین بار نوعی تومور مغزی را توصیف کرد که به آن گلیوما میگویند. با این حال در سال ۱۹۲۶ اصطلاح آستروسیتوما توسط یک آسیب شناس سوئیسی به نام Wilhelm Muller ابداع شد.
درک آستروسیتوم در کودکان تا قرن ۲۰ ادامه یافت و در دهه های ۳۰ و ۴۰ موجب طبقه بندی آن بر اساس شکل ظاهری شد. پیشرفت های فناوری تصویر برداری در نیمه دوم قرن بیستم مانند اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI) امکان تشخیص و شناسایی بهتر آستروسیتوما در کودکان را به ما داده است. در سال‌های اخیر، مطالعات مولکولی و ژنتیکی درک ما از آستروسیتوما را بیشتر کرده و موجب توسعه درمان و رویکردهای درمانی شده است.
آستروسیتوما در کودکان چیست؟
آستروسیتوم یکی از انواع تومور‌های مغزی است که در سلول هایی به نام آستروسیت تشکیل میشود. آستروسیت ها نوعی از سلول های گلیال هستند که از نورون های سیستم عصبی مرکزی (CNS) حمایت و محافظت میکنند. CNS تمام عملکرد های حیاتی بدن از‌جمله فکر، گفتار و قدرت را کنترل میکند.
هنگامی که CNS آسیب ببیند آستروسیت ها جهت التیام آسیب بافت اسکار تشکیل میدهند. آستروسیتوم زمانی شروع میشود که آستروسیت های سالم تغییر شکل دهند و خارج از کنترل رشد کنند. در این زمان توده‌ای به نام تومور تشکیل میشود.
آستروسیتوماها میتوانند در سراسر CNS تشکیل شود اما به شکل عمومی تر در مکان هایی که در زیر نام برده شده است، تشکیل میشوند.
- مخچه در قسمت پشتی مغز قرار دارد که مسئول هماهنگی و تعادل بدن است.
- مخ قسمت بالایی مغز است که فعالیت‌های حرکتی و صحبت کردن را کنترل میکند.
- دیانسفالون شامل تالاموس و هیپوتالاموس است که بینایی، تولید هورمون و حرکت دست و پا را کنترل میکند.
- ساقه مغز در قسمت پایینی و پشت گردن قرار دارد که حرکات چشم و صورت، حرکات بازو و پا و تنفس را کنترل میکند.
- طناب نخاعی که حس و عملکرد حرکتی بازو و پا را کنترل میکند.
به طور کلی تومور میتواند از نوع بدخیم یا خوش خیم باشد. تومور سرطانی از نوع بدخیم است، به این معنی که میتواند رشد کند و در سراسر بدن پخش شود.
تومور های مغزی ممکن است در هر سنی ایجاد شوند اما باید توجه داشت که تومور مغزی در نوزادان و کودکان بسیار متفاوت تر از تومور مغزی در بزرگسالان است.
نشانه ها و علامت آستروسیتوما در کودکان چیست؟
کودکان مبتلا به آستروسیتوما ممکن است علائم یا نشانه های زیر را تجربه کنند اما باید به این نکته توجه داشت که گاهی کودک مبتلا به آستروسیتوما ممکن است هیچ علامت یا نشانه ای را بروز ندهد و همین طور ممکن است علائم نام برده شده در زیر معرف یک بیماری پزشکی دیگر باشد. بنابراین، در میان گذاشتن این موضوع با پزشک متخصص مغز و اعصاب قبل از نتیجه گیری الزامی است.
علائم و نشانه های آستروسیتوما در کودکان شامل موارد زیر است:
- سردرد صبحگاهی یا سردردی که بعد از استفراغ از بین میرود
- تشنج
- از دست دادن تعادل
- مشکل در راه رفتن
- مشکلات گفتاری
- ضعیف شدن مهارت نوشتاری و رسم‌الخط
- خواب آلودگی ابنرمال
- کاهش یا افزایش غیر معمول سطح انرژی در کودک
- مشکلات بینایی، شنوایی و یا گفتاری
آستروسیتوما در نوزادان ممکن است هیچ علائمی جز رشد سریع مغز نداشته باشد بنابراین انتظار می رود نوزاد سر بزرگتر از حد طبیعی داشته باشد.
انواع آستروسیتوما کدام‌اند؟
پزشکان مغز و اعصاب برای تشخیص بهتر و همین طور پیشنهاد بهترین رویکرد درمانی آستروسیتوم ها را بر اساس محل قرار گیری و سرعت پخش آن ها یا درجه یا گرید (Grade) طبقه بندی میکنند. دکتر مغز و اعصاب در درجه بندی تومور با مقایسه بافت تومور با بافت سالم نتیجه میگیرد که تومور از نوع خوش خیم، بدخیم و یا عودکننده است.
تومور نوع یک یا خوش خیم در زیر میکروسکوپ شبیه به سلول های CNS سالم به نظر میرسد. این نوع تومور‌ها معمولا به سرعت رشد و گسترش پیدا نمیکنند. تومور های معمولی با درجه پایین (Low Grade) در کودکان شامل آستروسیتومای پیلوسیتیک نوجوانان (GPA) و آستروسیتومای پخش شونده یا منتشره است.
تومور بدخیم دارای سلول هایی است که اصلا شبیه به سلول‌های آستروسیت سالم نیست. این نوع تومور به سرعت رشد میکند و میتواند در تمام CNS یعنی مغز و نخاع پخش شود. آستروسیتوم آناپلاستیک یکی از انواع آن است.
آستروسیتوم عودکننده توموری است که پس از درمان عود میکند. در صورت بازگشت بیماری معمولا در همان نقطه آغازین شروع به رشد خواهد کرد. آزمایش ها و اسکن های گرفته شده در این بیماری بسیار مشابه آزمایشات در زمان تشخیص اولیه است.
چگونه از آستروسیتوما در کودکان پیشگیری کنیم؟
در حال حاضر هیچ راه شناخته شده ای برای جلوگیری از ابتلا به آستروسیتوما در کودکان وجود ندارد اما والدین با انجام اقداماتی میتوانند سلامت مغز کودک خود را ارتقا دهند که در زیر به چند مورد از آن اشاره میکنیم:
- داشتن سبک زندگی سالم: دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم به همراه ورزش منظم میتواند به ارتقای سلامت کلی کودک شما و به خصوص به پیشگیری از ابتلا به انواع سرطان ها کمک کند.
- محافظت در برابر آسیب به سر: آسیب های مغزی خطر ابتلا به تومور ها را افزایش میدهند. والدین کودکان میتوانند با انجام کار هایی از این اتفاق جلوگیری کنند. مثلا؛ با استفاده از کلاه ایمنی برای کودک هنگام دوچرخه سواری و سایر ورزش ها از آسیب به سر آن ها جلوگیری کنند.
- واکسیناسیون: برخی ویروس ها مانند سیتومگالوویروس انسانی (CMV) با ریسک خطر ابتلا به تومور های مغزی مرتبط است. واکسیناسیون میتواند ریسک خطر در برابر برخی از ویروس ها و عفونت های مغزی را کاهش دهد.
- معاینات منظم با دکتر اطفال: معاینات منظم توسط متخصص اطفال میتواند به شناسایی مشکل در مراحل اولیه بیماری به کودک شما کمک کند و در صورت نیاز به درمان، آن را سریعا در اختیار کودک قرار دهد.
آستروسیتوم در کودکان چگونه تشخیص داده میشوند؟
بعد از مراجعه به دکتر اطفال از شما راجع به تاریخچه سلامت و علائم کودکتان سوال میشود. پزشک فرزندتان را تحت معاینه فیزیکی قرار میدهد و رفلکس ها، قدرت عضلانی، حرکت چشم و دهان و هماهنگی اندام ها را بررسی خواهد کرد. پس از آن ممکن است کودک به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده شود. در طی روند درمان از کودک شما آزمایش هایی گرفته میشود که به برخی از آن ها میپردازیم:
- سی‌تی اسکن: در این روش اشعه ایکس به محل درگیر با تومور تابانده میشود تا امکان مشاهده تومور به پزشک مغز و اعصاب داده شود.
- ام آر آی (MRI): از آهنربا های بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه تصویر استفاده میشود. باید توجه داشت گاهی قبل از عکس برداری ممکن است به کودک شما رنگ کنتراست تزریق شود که این کار به وضوح بیشتر عکس کمک میکند.
- پونکسیون کمری (LP): در این آزمایش سوزنی مخصوص در قسمت پایین کمر در داخل کانال نخاعی فروع میرود. این کار برای بررسی سلول‌های سرطانی مغز و نخاع انجام میپذیرد. نمونه بدست آمده که حاوی مایع مغزی نخاعی (CSF) است برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده میشود.
- اسکن PET: در این آزمایش یک قند رادیواکتیو را به جریان خون تزریق میکنند. به علت مصرف بالای قند سلول های سرطانی نسبت به سلول های طبیعی مشاهده سلول های سرطانی در این روش بسیار آسان تر است.
- بیوپسی: در این روش جراح مغز و اعصاب تومور را تحت بیهوشی برمیدارد و آن را جهت بررسی به آزمایشگاه میفرستند تا سرعت رشد و نوع تومور مشخص شود.
آستروسیتوما در کودکان چگونه درمان میشود؟
درمان آستروسیتوم به علائم، سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. درمان کودک شما ممکن است شامل یک یا چند رویکرد درمانی باشد که در زیر به چند نوع از آن اشاره شده است.
- جراحی معمولا اولین قدم در درمان تومور های مغزی است که هدف آن حفظ عملکرد طبیعی مغز در عین خارج کردن تومور از مغز است.
- در شیمی درمانی با استفاده از تزریق داروهایی قوی تلاش میشود تا سلول های سرطانی از بین روند و یا از رشد آنها جلوگیری شود.
- درمان هدفمند رویکردی درمانی است که در آن فقط سلول های سرطانی مورد حمله قرار میگیرند اما آسیبی به سلول های طبیعی زده نمیشود.
- در پرتو درمانی از تشعشعات بسیار قوی پرتو ایکس استفاده میشود تا سلول های سرطانی از بین روند و از رشد آنها جلوگیری شود.
- بعد از شیمی درمانی ممکن است کودک به پیوند سلول های بنیادی نیاز داشته باشد.
عوامل خطر برای ابتلا به آستروسیتوم کودکان چیست؟
به هر چیزی که احتمال خطر ابتلا به یک بیماری را افزایش دهد را ریسک فاکتور یا عامل خطر آن بیماری میگویند. عوامل افزایش خطر ابتلا به آستروسیتوم کودکان شامل قرار گرفتن در معرض پرتو های قوی، ژنتیک و سابقه داشتن تومور های مغزی در خانواده است.
کودکانی که قبلا به دلایل دیگری تحت پرتو درمانی سر یا ستون فقرات بوده اند ممکن است در معرض خطر ابتلا به آستروسیتوم قرار داشته باشند. همین طور برخی شرایط ژنتیکی مثل نوروفیبروماتوز نوع ۱ و کمپلکس توبروس اسکلروزیس نیز با افزایش خطر ابتلا به آستروسیتوم مرتبط هستند. در آخر کودکانی که در خانواده آن ها افرادی با پیشینه ابتلا به تومور های مغزی وجود دارد بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
سخن پایانی
والدین و مراقبان کودک باید از علائم و نشانه های بیماری آستروسیتوما آگاه باشند و در صورت مشکوک بودن فرزندشان به تومور مغزی فورا به متخصص کودکان مراجعه کنند. با درمان به موقع و مراقبت مناسب، بسیاری از کودکان مبتلا به آستروسیتوما میتوانند زندگی سالم و پرباری داشته باشند. در پایان اگر نگران تغییراتی هستید که فرزندتان به آن دچار شده می‌توانید با تیم مشاوره و پزشکان دکتر با من در تماس باشید.
منابع
دیدگاه خود را درج کنید