سرطان چشم جزء معدود بیماری‌هایی است که امکان ابتلا به آن وجود دارد. اما با این وجود، باز هم امکان دارد افرادی مبتلا به این بیماری شوند. اگر کسانی در خانواده شما، سابقه این بیماری را دارند، باید دقت و نظارت بیشتری بر چشمان خود داشته باشید. برای اطلاع از روش های درمان، پیشگیری و همچنین کسانی که احتمال مبتلا شدن آنان این بیماری در آنان بیشتر است، تا آخر این مقاله را مطالعه بکنید.
سرطان چشم (Eye cancer) چیست؟
این بیماری، از دسته بیماری های چشمی قلمداد می‌شود که بخش های خارجی چشم مانند پلک‌ها و قسمت‌هایی را که شامل عضله و پوست می‌شوند را درگیر می کند. بیماری هنگامی شروع خواهد شد که سلول های معیوب شروع به رشد غیر طبیعی با سرعت غیر معمول کنند.
سرطان چشم، بیماری است که از دیرین همیشه همراه بشر بوده است؛ درد چشم، ضعف در بینایی و اختلال در دید مانند تاری چشم از علائم شایع این بیماری است. این نوع سرطان تا حد بسیار زیادی امکان بهبودی وجود خواهد داشت و اگر به‌موقع تشخیص داده شود، شانس زیادی برای درمان آن وجود دارد.
علائم سرطان چشم
نشانه های بیماری در افراد با توجه به نوع سرطان متفاوت است. اما عموماً این علائم در همه افراد شایع بوده و در مراحل ابتدایی این نشانه ها برای افراد یکسان هستند.
از مهم ترین علائم و نشانه‌های سرطان چشم می‌توان به تحت فشار بودن چشم که معمولا با احساس درد یا قرمزی چشم همراه است، مشکل یا کم شدن بینایی که به آن تاری چشم هم می‌گویند، تغییر رنگ تیتک (عنبیه)، تغییر شکل چشم از حدقه، به وجود آمدن لکه‌هایی در چشم و تغییر اندازه سوراخ سیاه در وسط چشم (مردمک) اشاره کرد.
انواع سرطان چشم
سرطان هایی که در داخل خود چشم هستند، سرطان داخل چشمی نامیده می‌شوند، سرطان های ابتدایی داخل چشم از چشم شروع می‌شود ولی سرطان های داخل چشمی ثانویه از قسمت دیگری از بدن شروع شده و در ادامه روند گسترش، چشم را آلوده کرده و باعث این بیماری می‌شود.
این نوع سرطان بین کودکان و بزرگسالان با یکدیگر متفاوت است؛ سرطان چشم رایج میان کودکان از نوع رتینوبلاستوما بوده که از گونه سرطان اولیه محسوب می‌شوند. مدولواپیتلیوما نیز نوع دیگری از این بیماری است که احتمال مبتلا شدن به آن، برای کودکان وجود دارد، ولی احتمال آن، کمتر از نوع قبلی است.
در بزرگسالان رایج ترین سرطان های ابتدایی داخل چشم عبارتند از ملانوما که خود شامل موارد مختلف می‌شود. در ادامه، انواع ملانوم های چشمی را معرفی کرده و بررسی آنان خواهیم پرداخت؛ برای اطلاع از آنها، ادامه مطلب را مطالعه بفرمایید.
ملانوما داخل چشم (Uveal Melanoma)
ملانوما درون چشم گونه ای از سرطان چشم است، که در داخل چشم بزرگسالان ایجاد می‌شود. اما هنوز هم جزو سرطان های نادر به شمار می‌رود. تومورها از سلول‌های رنگدانه ساز یعنی ملانوسیت‌های شروع می‌شوند. تشخیص ملانوم داخلی چشم، کاری دشوار محسوب می‌شود، زیرا با چشم های غیر مسلح و با نگاه سطحی قابل دیدن نخواهد بود.
لنفوم داخل چشم (Intraocular Lymphoma)
لنفوم داخلی چشم همانطور که از نامش مشخص است، ازسلول‌های لنفوسیت شروع می‌شود. لنفوم که در داخل چشم به‌وجود آمده، لنفوم اولیه داخل چشم (PIOL) می‌گویند، لنفوم اولیه داخل چشم ، شبکیه، زجاجیه و عصب‌های بینایی پشت چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد و برای حدقه چشم، تخم چشم، پلک، غدد اشکی و ملتحمه نیز امکان ابتلا به لنفوم چشمی وجود دارد. در اکثر بیماران مبتلا به لنفوم اولیه داخل چشم، هر دو چشم درگیر شده، که گاهی مغز هم درگیر خواهد شد.
تومور ملتحمه (Conjunctiva tumors)
به لایه شفاف داخل پلک و روی سفیدی کره چشم که وظیفه تأمین مخاط مورد نیاز به منظور نرم کردن سطح چشم را بر‌عهده دارد ملتحمه گفته می‌شود که امکان آن وجود دارد که تمامی سلول های بافت های ملتحمه درگیر بیماری سرطان شوند. تومور ملتحمه دارای دو نوع خوش‌خیم و بدخیم هستند، عواملی مختلفی مانند: سن و نژاد، وضعیت سیستم ایمنی بدن و قرار گرفتن در معرض طولانی مدت اشعه در ابتلا به سرطان ملتحمه، تأثیر گذار هستند.
رتینوبلاستوما (Retinoblastoma)
رتینوبلاستوما یا گلیومای شبکیه‌ای (Glioma Retinae) جزء معدود سرطان های چشمی بوده که اغلب در کودکان زیر پنج سال مشاهده می‌شود. در صورت پیشرفت بیماری این احتمال هم وجود دارد که هر دو چشم مبتلا به بیماری شوند. از نخست نشانه های ابتلا به این بیماری سفید شدن مردمک چشم است.
از علل عمده ابتلا کودکان به این بیماری که تقریباً یک سوم آمار را به خود اختصاص داده اند، مبتلایانی هستند که به صورت ژنتیکی و ارثی به کودک منتقل می‌شود و هر دو چشم را درگیر می‌کند. نوع دیگر ابتلا به رتینوبلاستوما که به صورت غیرارثی می‌باشد، اکثراً یک چشم را درگیر می‌کند، ولی احتمال برای ابتلای هر دو چشم نیز وجود دارد.
درمان سرطان چشم
درمان سرطان چشم بسته به نوع ابتلا، خوش‌خیم یا بدخیم، پیشروی سرطان، نتایج آزمایش ها و…. متفاوفت خواهد بود. گاهی هدف درمان صرفاً کنترل سرطان و رفع عوارض ناشی از سرطان است، و گاهی درمان کامل آن می‌باشد. برخی از روش های درمان این بیماری به شرح زیر است:
- جراحی برای از بین بردن سرطان
- درمان سرطان چشم با لیزر
- شیمی درمانی و پرتو درمانی
- رادیاسیون خارجی (EBRT)
- کرایوتراپی (سرما و فریز کردن)
- ترمو تراپی (حرارت درمانی)
- استفاده از پلاک‌های ایزوتوپ رادیو اکتیو
روش های شیمی درمانی برای درمان سرطان چشم
تعدادی از داروهای شیمی درمانی وجود دارد که پزشکان متخصص چشم برای درمان سرطان چشم از آنها استفاده می‌کنند. انواع داروهای مصرفی برای درمان بسته به شرایط و میزان گسترش بیماری متفاوت خواهد بود.
برای ملانوم و سرطان رویه چشم (ملتحمه) ممکن است از این دارو ها استفاده شود:
- میتومایسین C
- فلوراوراسیل (۵ FU)
برخی از داروهای شیمی درمانی که پزشکان خون و سرطان برای درمان لنفوم چشم استفاده می کنند عبارتند از:
- متوترکسات
- سیتارابین (Ara-C)
- تیوتپا
- کلرامبوسیل
اگر ملانوم یووئال از طریق چشم به سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد، ممکن است دارو های استفاده شده در فرآیند شیمی درمانی، از این موارد استفاده شود:
- داکاربازین
- تموزولومید
علل ایجاد ملانوم چشم
هنوز به طور قطع مشخص نیست چه چیزی باعث ابتلا به ملانوم چشم می شود. اما پزشکان می دانند که ملانوم چشم، زمانی رخ داده که خطا در DNA سلول های چشم سالم ایجاد شود. به طور مثال شروع به تکثیر و رشد بیشتر از میزان مورد نیاز بدن بکنند.
خطاهای DNA به سلول ها می گوید که رشد و تکثیر خارج از کنترل داشته باشند، بنابراین سلول های جهش یافته زمانی که به طور معمول می‌میرند به زندگی خود ادامه می‌دهند. سلول های جهش یافته در ناحیه چشم جمع شده و ملانوم چشمی را تشکیل می دهند.
مکان ایجاد ملانوم چشم
ملانوم چشمی اکثراً داخل سلول های لایه میانی چشم (uvea) ایجاد می‌شود. لایه میانی چشم دارای سه قسمت بوده و هر یک احتمال دارد که تحت تأثیر ملانوم چشم قرار گیرند:
- لایه عنبیه، که بخش رنگی جلوی چشم را تشکیل داده است.
- لایه مشیمیه یا یارینه که بین صلبیه و شبکیه وجود دارد. که در لایه عروق خونی و بافت همبند.
- جسم مژگانی که در جلوی uvea قرار دارد و مایع شفاف زلالیه را به درون چشم ترشح می کند.
همچنین، ملانوم چشم می تواند در خارجی ترین لایه جلوی چشم (ملتحمه)، در حفره ای که کره چشم را احاطه کرده و روی پلک نیز رخ دهد، اما این نوع ملانوم چشم بسیار نادر بوده اما احتمال رخ دادن آن وجود دارد.
عوامل خطر ابتلا به ملانوم چشم
شایع ترین عوامل اولیه خطر در بیماری ملانوم چشم عبارتند از:
رنگ چشم
افراد نیز از عوامل تأثیر گذار بر این بیماری می‌باشد، افرادی که دارای رنگ چشم روشن هستند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، به طور مثال کسانی که چشم‌های آبی یا سبز دارند، احتمال ابتلای آنان نیز به ملانوم چشمی بیشتر خواهد شد.
رنگ پوست
رنگ پوست هم در مبتلا شدن به این بیماری تأثیر زیادی دارد به اندازه‌ای رنگ پوست مهم است که سفید بودن افراد سفید پوست نسبت به سایر افرادی که رنگین پوست در معرض خطر بیشتری برای ملانوم چشم هستند.
سن
سن، یک عامل مهم خطر در ابتلا به ملانوم چشم می‌باشد، که با افزایش سن فزونی می یابد.
اختلالات پوستی
برخی از اختلالات پوستی ارثی هستند. خال های غیر طبیعی به تشکیل می‌شود که حالتی به نام سندرم خال دیسپلاستیک باعث ایجاد این خال‌ها می‌شود که ممکن است خطر ابتلا به ملانوم را در پوست و چشم شما افزایش دهد.
رنگ دانه های غیر طبیعی روی پوست
افرادی که دارای رنگدانه‌های غیرطبیعی پوست در پلک‌ها، بافت‌های مجاور و افزایش رنگدانه روی uvea (معروف به ملانوسیتوز چشم) هستند، که ممکن است به ملانوم چشم تبدیل شود.
اشعه ماورا بنفش
یکی دیگر از عوامل خطر بیماری ملانوم چشم، قرار گرفتن بیش از حد جلوی اشعه ماوراء بنفش (UV) است. شواهد و مدارک زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد قرار گرفتن در نور UV، مانند نور خورشید یا تخت‌هایی که به منظور برنزه شدن استفاده می‌شود خطر ابتلا به ملانوم چشم را افزایش دهد بنابراین بهتر است از نور مستقیم این اشعه خودداری کنید.
جهش های ژنتیکی
رخ دادن برخی جهش های ژنتیکی خاصی از ژن های منتقل شده، از‌جانب والدین به فرزندان، احتمال خطر ابتلا به ملانوم چشم را افزایش می‌دهد.
خطرات ملانوم چشم
این نوع سرطان ملانوم که در درون چشم به وجودمی‌آید خطرات و مشکلات زیادی ایجاد می‌کند در اینجا به برخی از خطرات ملانوم چشم می‌پردازیم:
زیاد شدن فشار داخل چشم (آب سیاه)، ملانوم چشم که در حال بزرگ شدن است، در برخی موارد باعث گلوکوم می‌شود. برخی از علائم و نشانه های گلوکوم درد، قرمزی چشم و مشکل در بینایی است.
ملانوم های بزرگ که در درون چشم ایجاد می‌شوند ممکن است باعث از دست دادن یا کم شدن بینایی در چشم شود و همچنین عوارضی مانند جدا شدن شبکیه چشم می‌تواند داشته باشد که باعث کاهش بینایی در افراد می‌شود.
ملانوم های کوچک که قسمت های مهم چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهند ممکن است باعث کاهش بینایی شوند. اما ممکن است برای دیدن در مرکز دید خود یا در کناره ها دچار مشکل شوید. همچنین ملانوم های بسیار پیشرفته و بزرگ چشم امکان دارد باعث از دست دادن کامل بینایی شوند.
جالب است بدانید که ملانوم فقط به چشم اختصاص داده نمی‌شود و حتی در برخی موارد فراتر از چشم گسترش می‌یابد. ملانوم می تواند در خارج از چشم و نواحی مختلف بدن از جمله کبد، ریه ها و استخوان ها را تحت تاثیر قرار بدهد.
اقداماتی که بعد از تشخیص بیماری باید انجام شود
اگر شما هم جزء افرادی هستید که، احتمال وجود این بیماری را در خود می‌دهید، با حفظ آرامش در ابتدا با استفاده از موارد ذکر شده در این مقاله، چشم های خود را نزد متخصص چشم مورد معاینه قرار دهید، اگر مورد مشکوک یا غیر عادی را در چشمان خود، احساس کردید، باید در اولین فرصت اقدامات لازم را توسط چشم پزشک انجام دهید..
خود نیز با عوامل پیشگیری، مانند تغذیه و دوری از تابش مستقیم نور خورشید بر چشم ها و… می‌توانیم تا حد زیادی از ابتلا به سرطان چشم جلوگیری به عمل بیاوریم.
اگر شما نیز در زمره افرادی هستید که چشمان شما رنگ روشن یا سابقه بیماری در خانواده شما وجود دارد، باید مراقبت بیشتری از چشم ها خود داشته باشید؛ بهتر است برای پیشگیری یا درمان به موقع، چند ماه یک بار برای چکاپ به چشم پزشک مراجعه نمایید.
نتیجه
در این مقاله سعی داشتیم، با استفاده از منابع خارجی و داخلی معتبر، اطلاعات و راه‌کار های مفیدی در ارتباط با سرطان چشم، راه های درمانی و داروهای مورد استفاده در بیماری در اختیار شما قرار داده شود.سرطان چشم، جزء بیماری های نادر است که تشخیص زود هنگام و درمان به موقع، شانس زیادی برای بهبود بیماری وجود دارد و لازم است اگر شما، موارد مشکوکی در خود مشاهده کردید، به پزشک متخصص چشم و جراح چشم مراجعه نمایید.
مجموعه دکتر با من، با بهره گرفتن از متخصصان مجرب در حوزه انواع تومور ها و سرطان، سعی بر کمک و راهنمایی شما عزیزان داشته و در مسیر درمان بیماری همراه شما خواهد بود.
منابع:
دیدگاه خود را درج کنید