آب سیاه یا گلوکوم نوعی بیماری چشمی است که سبب آسیب دیدگی عصب بینایی می شود. عصب بینایی می تواند اطلاعات دیداری را چشم به مغز ارسال کند. اغلب (و نه در همه موارد) فشار غیرعادی داخل چشم است که منجر به گلوکوم می شود. افزایش فشار با گذشت زمان و به صورت تدریجی می تواند موجب فرسایش بافت عصبی بینایی شود که این موضوع ممکن است بینایی را کاهش دهد یا حتی کور شدن را به دنبال داشته باشد. با تشخیص زودهنگام چنین شرایطی و درمان به موقع، جلوگیری از کاهش بینایی بیشتر ممکن خواهد بود.
گلوکوم (Glaucoma) چشم یکی از مهم ترین بیماری های چشم شناخته شده است. در اکثر نقاط جهان، این بیماری خطرناک به عنوان دومین علت نابینایی برگشت ناپذیر در نظر گرفته می شود. این مقاله به همین موضوع پرداخته و علائم، نحوه تشخیص، درمان و سایر موارد مربوط به این بیماری را ارائه کرده است. بنابراین با این مقاله همراه شوید و آن را تا انتها مطالعه کنید.
آب سیاه یا گلوکوم چیست؟
چشم انسان دارای دو مایع اصلی و مهم است. زجاجیه مایعی ژلاتینی است که حفظ ساختار کروی چشم را برعهده دارد. زلالیه نیز مایعی شفاف در جلوی چشم قرار گرفته که در برگیرنده عدسی و عنبیه (دایره رنگی چشم) است. رساندن اکسیژن و مواد غذایی به سلول های عنبیه توسط زلالیه انجام می شود؛ در نتیجه جریان داشتن این مایع یا ورود و خروج آن امری طبیعی است. گلوکوم چشم زمانی رخ می دهد که زلالیه نتواند از منافذ مربوطه خارج شود که منجر به افزایش فشار چشم خواهد شد.
تاریخچه گلوکوم
گلوکوم از دوران باستان به عنوان یک بیماری نسبتا مبهم در نظر گرفته می شود. اختلالی که در حال حاضر آب سیاه نامیده می شود، توسط یونانیان باستان توصیف شده است، یعنی یونانیان باستان اولین افرادی بودند که به توصیف این بیماری پرداختند. گلایکوزیس نامی بود که در نوشته های بقراط به یک بیماری کورکننده اطلاق می شد که احتمال بروز آن در افراد مسن بیشتر است.
تعریف گلوکوم از زمان معرفی آن در دوره بقراط با تغییرات زیادی مواجه شده است. اولین تشخیص بیماری که می تواند نشان دهنده افزایش فشار داخل چشم باشد را می توان در کتاب «درمان بقراط» پیدا کرد. اثبات این امر در سال ۱۶۲۲ انجام شد. در نوشته های بقراط، استفاده از اصطلاح گلوکوم به منظور توصیف نابینایی به همراه ظاهر لعاب دار مردمک بوده است.
در نوشته های ابن سینا گفته شده است که برجستگی قدامی عدسی می تواند زمینه ساز رنگ زرقا باشد و احتمال رخ دادن آن به صورت اکتسابی وجود دارد. اولین بار ریچارد بانیستر به ارتباط خاصی که بین افزایش فشار داخل چشم و بیماری گلوکوم چشم وجود دارد، پی برد؛ به عبارت بهتر ارتباط خاص بین این دو برای اولین بار و در سال ۱۶۲۲ توسط وی توصیف شد.
انواع گلوکوم
گلوکوم چشم دارای دو نوع اصلی است: آب سیاه زاویه باز و آب سیاه زاویه بسته.
آب سیاه زاویه باز
در این نوع از گلوکوم، زاویه تخلیه میان عنبیه و قرنیه سالم است و مشکلی ندارد، اما نیمه مسدود بودن شبکه ترابکولار منجر به کندی حرکت و تخلیه مایع می شود. کندی حرکت مایع موجب می شود که مایع تجمع پیدا کند، فشار داخل چشم بالا رود و در نهایت منجر به آسیب دیدگی عصب بینایی و کاهش دید شود.
این بیماری فاقد هرگونه نشانه و علائم ناگهانی است و درد ندارد. شاید فرد زمانی متوجه وجود این نوع از گلوکوم شود که با از دست دادن یک بخش یا تمام بینایی خود مواجه شده است. تنها علائمی که در این نوع از گلوکوم به صورت تدریجی پیش می رود، کاهش میدان بینایی و تغییرات عصب بینایی است.
آب سیاه زاویه بسته
بیرون زدگی عنبیه به میزانی اندک در این گلوکوم قابل مشاهده است. این موضوع می تواند زاویه تخلیه را بسته یا تنگ کند. در نتیجه تخلیه زلالیه چشم مانند شرایط عادی نخواهد بود. این عارضه ممکن است فشار در چشم را به صورت ناگهانی افزایش دهد. آب سیاه زاویه بسته ارتباطی با دوربینی و آب مروارید (کدر شدن عدسی) دارد. ایجاد گلوکوم زاویه بسته می تواند به طور ناگهانی، حاد، به طور تدریجی یا مزمن باشد.
انواع دیگر گلوکوم چشم چیست؟
انواع دیگر گلوکوم، میزان شیوع کمتری دارند و عبارتند از:
- آب سیاه ثانویه: در موقعیتی رخ می دهد که سایر بیماری ها مانند آب مروارید یا دیابت سبب می شود که فشار روی چشم افزایش پیدا کند.
- آب سیاه چشم با فشار طبیعی: فشار چشم در این نوع از گلوکوم در بازه نرمالی قرار دارد، اما افراد در زاویه دید خود با نقطه کور مواجه شده یا عصب بینایی آنها دچار آسیب دیدگی می شود. برخی از متخصصان، این نوع گلوکوم را نوعی آب سیاه زاویه باز می دانند.
- آب سیاه رنگدانه ای: در این گلوکوم، وارد شدن تکه های کوچکی از رنگدانه عنبیه (بخش رنگی چشم) به مایع زلالیه درون چشم رخ می دهد و موجب مسدود شدن کانال های تخلیه می شود.
علائم گلوکوم چیست؟
شایع ترین نوع گلوکوم را باید گلوکوم زاویه باز اولیه دانست. نشانه و علامت این نوع گلوکوم تنها کاهش بینایی به صورت تدریجی بوده و فاقد هرگونه علامتی است. به همین علت توجه به معاینات جامع چشم به صورت سالیانه حائز اهمیت است؛ در نتیجه چشم پزشک یا متخصص چشم می تواند کنترل هر گونه تغییر در بینایی را انجام دهد.
گلوکوم بسته با زاویه حاد که گلوکوم زاویه باریک نیز نامیده می شود، یک فوریت پزشکی به شمار می رود و نیازمند مراجعه به فوق تخصص چشم حرفه ای و بهترین متخصص چشم خواهد بود.
مراجعه فوری به پزشک و متخصص چشم مشهور یا دکتر چشم در صورت مشاهده علائم زیر الزامی است:
- درد شدید چشم
- استفراغ
- حالت تهوع
- قرمزی در چشم
- اختلالات ناگهانی بینایی
- مشاهده حلقه های رنگی در اطراف چراغ ها و نورها
- تاری دید ناگهان
برخی از علائم گلوکوم شامل موارد زیر است:
- افزایش فشار چشم
- قرمزی چشم
- تاری دید
- درد چشم
- سردرد
- دید ابری و کدر
- نقطه های کور در زاویه دید
- حالت تهوع و استفراغ
گلوکوم بسته به شدت و نوع آن ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد. به همین علت است که معاینات دوره ای چشم باید مورد توجه قرار گیرد؛ می توان گفت که تنها راه تشخیص گلوکوم چشم پیش از این که بینایی دچار آسیب دائمی شود، معاینه چشم است.
دکتر با من می تواند خدمات پزشکی مورد نیاز مراجعه کنندگان را در اختیار آنها قرار دهد. این خدمات شامل مواردی مانند مشاوره پزشکی و عرضه محصولات پزشکی است. در واقع این مجموعه، برقراری ارتباط بین پزشکان و مراجعه کنندگان را ممکن می کند. این مجموعه خدمات پزشکی را در دسترس متقاضیان قرار می دهد و مواردی در حیطه مشخصات و نحوه دسترسی به هر پزشک را ارائه می کند.
علت گلوکوم چشم چیست؟
تولید مایع شفافی به نام زلالیه در پشت چشم به صورت مداوم انجام می شود. این مایع موجب پر شدن قسمت جلوی چشم خواهد شد و سپس خروج آن از طریق کانال هایی در قرنیه و عنبیه از چشم صورت می گیرد. اگر این کانال ها دچار انسداد کامل یا حتی نسبی شوند، سبب افزایش فشار داخل چشم خواهد شد.
افزایش فشار داخل چشم، عصب بینایی را دچار آسیب دیدگی می کند. آسیب وارد شده به تدریج پیشرفت می کند که در نهایت ممکن است باعث از دست رفتن بینایی شود.
گاهی اوقات دلیل افزایش فشار در چشم مشخص نمی شود. با این حال پزشکان عقیده دارند که برخی از موارد زیر می توانند تاثیر قابل توجهی بر این موضوع داشته باشند:
- قطره های گشاد کننده مردمک چشم
- داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (کورتون)
- کانال های تخلیه مسدود یا محدود شده در چشم
- افزایش فشار خون یا فشار خون بالا
- ضعیف شدن یا کاهش پیدا کردن جریان خون به عصب بینایی
عوامل زمینه ساز ابتلا به آب سیاه چشم چیست؟
گلوکوم چشم اغلب در بزرگسالان بالای ۴۰ سال به چشم می خورد؛ اما احتمال ابتلا به آن در نوجوانان، کودکان و حتی نوزادان نیز وجود دارد. شیوع این بیماری به صورت معمول در افراد آمریکایی – آفریقایی بیشتر است. ابتلا به گلوکوم در سنین پایین با کاهش یافتن بینایی همراه است.
در چنین افرادی احتمال مبتلا شدن به آب سیاه چشم بیشتر است:
- نژادهای آفریقایی – آمریکایی، روسی، ایرلندی، ژاپنی، اسکیمو، اسپانیایی و اسکاندیناوی
- افراد بالای ۴۰ سال
- افراد دارای سابقه خانوادگی گلوکوم
- افراد با چشم نزدیک بین یا دوربین
- افراد مبتلا به دیابت
- افرادی که با ضعف بینایی مواجه هستند.
- افرادی که مصرف داروهای استروئیدی خاصی مانند پردنیزون را در برنامه دارند.
- افراد دچار آسیب دیدگی در ناحیه چشم
- افرادی که داروهای خاصی برای کنترل مثانه، تشنج یا برخی از داروهای سرماخوردگی بدون نیاز به نسخه‌ی پزشک مصرف می‌کنند.
- افراد با قرنیه نازک تر از حد معمول
- افراد با فشار چشم بالا
- افراد مبتلا به فشار خون، بیماری قلبی یا کم خونی سلول داسی
خطرات بیماری
در صورت عدم توانایی زلالیه (یکی از مایع های درون چشم انسان) برای خروج از منافذ مربوطه، گلوکوم چشم به وجود خواهد آمد. این امر منجر به افزایش فشار چشم می شود. این افزایش فشار منجر به آسیب دیدگی عصب بینایی خواهد شد و ارسال تصاویر دریافتی از چشم به مغز را با اختلال مواجه می کند. در صورت افزایش آسیب، گلوکوم چشم می تواند در طول چند سال، بخشی از بینایی را از بین ببرد یا حتی نابینایی کامل ایجاد کند.
عوارض عدم درمان به موقع آب سیاه
در حال حاضر، روشی وجود ندارد که از طریق آن بتوان بینایی از دست رفته ناشی از این بیماری را درمان کرد. حتی جراحی نیز می تواند حفظ دید باقی مانده بیمار را انجام دهد و قابلیت بهبود دید از دست رفته را ندارد. به همین علت بسیار مهم است که بیماری به موقع تشخیص داده شود و درمان آن در اولین فرصت انجام گیرد. در غیر این صورت امکان دارد که فرد بینایی خود را به صورت کامل از دست بدهد.
راهکارهای درمان خانگی
برای پیشگیری از ابتلا به آب سیاه یا آسیب بیش از حد این بیماری می توان مراقبت های شخصی و خانگی زیر را در نظر گرفت تا علائم گلوکوم کاهش پیدا کند یا از این بیماری پیشگیری شود:
- قرار گرفتن سر به سمت بالا در هنگام خواب
- رژیم غذایی سالم
- اجرای ورزش های مختلف به صورت مرتب و ملایم
- کاهش مصرف کافئین
- استفاده از محافظ چشم
- استفاده از محافظ چشم به منظور جلوگیری از آسیب دیدگی جدی به چشم
راهکارهای درمان پزشکی
درمان های پزشکی گلوکوم شامل موارد زیر می شوند.
درمان آب سیاه با دارو
استفاده از دارو را می توان رایج ترین روش درمان گلوکوم مطرح کرد. تجویز دارو برای این بیماری توسط پزشکان در مراحل اولیه انجام شده و به شکل قطره و قرص یافت می شود. برخی از این داروها ممکن است عوارضی مانند سردرد یا سوزش چشم ایجاد کنند که در چنین وضعیتی باید به یک چشم پزشک مراجعه کرد.
در صورت قرار داشتن در مراحل اولیه بیماری، استفاده از داروها باید به طور مرتب مورد توجه قرار گیرد تا فشار چشم کنترل شود.
درمان آب سیاه با لیزر
استفاده از لیزر درمانی به منظور خارج شدن مایع از چشم انجام می شود. این روش یکی از راه های موثر برای درمان گلوکوم است، اما در برخی از موارد مشاهده شده که اثر لیزر درمانی پایدار نیست و بیشتر از نیمی از بیماران به صورت مجدد با افزایش فشار چشم مواجه می شوند.
درمان آب سیاه با جراحی
هدف از انجام این عمل جراحی این است که منفذ جدیدی در چشم برای خروج مایع ایجاد شود. توصیه این است که انتخاب این روش درمانی هنگامی انجام شود که لیزر درمانی و دارو تاثیری نداشته باشد. موفقیت این روش در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد است.
البته توجه به این نکته لازم است که جراحی گلوکوم تنها می تواند دید باقی مانده را حفظ کند، اما نمی تواند بینایی فرد را بهبود ببخشد.
دکتر با من توانسته مجموعه ای از بهترین پزشکان و متخصصان را در کنار هم جمع آوری کند تا افراد با آگاهی کامل از موقعیت مکانی، مشخصات، نوع تخصص، شماره تلفن، نحوه دسترسی و سایر موارد مرتبط با هر پزشک نسبت به انتخاب آن اقدام کنند. پزشکان و متخصصان بیماری های چشمی نیز در این مجموعه قرار دارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن برخی فاکتورهای خطر یا علائم گلوکوم باید مراجعه به پزشک مرتبط در اولین زمان ممکن انجام شود. در غیر این صورت می تواند زمینه ساز بروز مشکلات جدی برای بینایی شود. جهت تشخیص و درمان آب سیاه می توان به متخصص بیماری های چشم مراجعه کرد. دکتر با من مجموعه ای از بهترین متخصصان را در زمینه بیماری های چشمی معرفی کرده است تا متقاضیان به مشاهده و بررسی این متخصصان بپردازند.
کلام آخر
آب سیاه چشم نوعی بیماری است که احتمال درگیر شدن افراد با آن وجود دارد. افرادی که با این بیماری یا بیماری آب مروارید مواجه می شوند و در جستجوی سایت دکتر چشم هستند، می توانند از مجموعه دکتر با من استفاده کنند.
دیدگاه خود را درج کنید