اختلال آسیب تروماتیک مغزی چیست؟ علائم تا درمان

ما در این مقاله قصد داریم در خصوص بیماری اختلال آسیب تروماتیک مغزی برای شما صحبت کنیم تا اطلاعات شما در خصوص این بیماری و نحوه ی درمان آن بیشتر شود و همچنین بتوانید از بهترین دکتر متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک یا روانشناس در سایت دکتر با من نوبت اینترنتی دریافت کنید.

تاریخچه این اختلال

اختلال آسیب تروماتیک مغزی یا TBI (Traumatic Brain Injury) به گونه‌ای رخ می‌دهد که قسمتی از مغز به طور مستقیم یا غیرمستقیم آسیب می‌بیند. این نوع از آسیب‌ها معمولاً به دلیل ضربه‌هایی به سر، حرکت شدید سر در حین تصادفات، سقوط، ضربه‌های ورزشی، و یا حوادث نظامی رخ می‌دهد.

تاریخچه این اختلال به قدمت دیرینه‌ای برمی‌گردد. قدیمی‌ترین اثری که در این رابطه به آن اشاره شده، درست در سال ۴۰۰ قبل از میلاد است که در آن گزارش شده است که هنگامی که یک سرباز در جنگ یونان با یک شمشیر به سر زده شد، او دچار بیهوشی و تاریکی چشم شد.

در قرن نوزدهم، این موضوع به طور جدی تری مورد توجه پزشکان قرار گرفت. در سال ۱۸۷۸، ویلیام هارفی بنتلی، جراح معروف انگلیسی، روشی برای تشخیص این نوع از آسیب‌ها و عوارض آنها پیشنهاد داد. همچنین در سال ۱۸۹۰، دورتی اوکرانیایی، یکی از اولین متخصصان شناختی، این اختلال را به عنوان یکی از بیماری‌های مغزی تشخیص داد.

سپس در قرن بیستم، پژوهش‌های بیشتری درباره این موضوع صورت گرفت و بهبود در تشخیص و درمان آن صورت گرفت. در حال حاضر، TBI به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل سلامت عمومی در جامعه شناخته می‌شود و پزشکان و محققان در تلاشند تا روش‌های بهتری برای تشخیص، پیشگیری و درمان این بیماری پیدا کنند.

مفهوم آسیب تروماتیک مغزی

آسیب تروماتیک مغزی یا TBI (Traumatic Brain Injury) به هر نوع آسیبی اطلاق می‌شود که به دلیل ضربه‌ای به سر، حرکت سر به شدت، ضربه در بدن یا هر نوع شوک مستقیم یا غیرمستقیم، قسمتی از مغز آسیب ببیند. این نوع از آسیب‌ها می‌تواند باعث تغییر در عملکرد مغزی شود و مشکلاتی از جمله مشکلات حافظه، توجه، تمرکز، شناخت، احساسات و کنترل حرکتی را ایجاد کند.

میزان شدت و نوع آسیب تروماتیک مغزی، می‌تواند متفاوت باشد و به سه گروه اصلی تقسیم می‌شود:

• TBI سبک: در این نوع آسیب، افراد ممکن است درد سر و سرگیجه داشته باشند، اما به طور کلی مشکل خاصی ندارند.
• TBI متوسط: در این نوع آسیب، افراد ممکن است بیهوشی، تاریکی چشم و ضعف نوروموتور داشته باشند و مشکلاتی مانند افت توجه، کاهش حافظه و تمرکز، و نقص حرکتی را تجربه کنند.
• TBI شدید: در این نوع آسیب، شدت افت توجه، حافظه و تمرکز بسیار بیشتر است و ممکن است باعث افتادن به کما یا مشکلات دیگری شود که به طور جدی بر سلامتی فرد تأثیر می‌گذارد.

هر یک از این نوع‌ها می‌تواند باعث مشکلاتی شود و درمان مناسب و به موقع می‌تواند کمک کننده باشد.

علل آسیب تروماتیک مغزی

علل آسیب تروماتیک مغزی می‌تواند متنوع باشد و شامل موارد زیر می‌شود:

• تصادفات: تصادفات رانندگی، تصادفات ورزشی، سقوط از ارتفاع و تصادفات غیرمترقبه مانند حمله به شخص می‌تواند به آسیب تروماتیک مغزی منجر شود.
• ضربه در سر: ضربه در سر به هر نوعی مانند ضربه با شیء سخت یا شلیک گلوله می‌تواند به این اختلال منجر شود.
• فشار مغزی: فشار مغزی به دلیل بروز تراکم داخل جمجمه می‌تواند به این اختلال منجر شود.
• زلزله: زلزله و سایر حوادث طبیعی مانند سیل و طوفان نیز می‌تواند به آسیب تروماتیک مغزی منجر شود.
• آسیب نظامی: آسیب‌های نظامی مانند انفجارها، شلیک گلوله و ضربه شدید به سر نیز می‌تواند به آسیب تروماتیک مغزی منجر شود.
• بیماری‌های مغزی: بیماری‌هایی مانند تومور مغزی، آنوسمی و عفونت مغزی نیز می‌تواند به آسیب تروماتیک مغزی منجر شود.
• سایر علل: علل دیگری مانند تأثیرات مضر مواد مخدر و الکل، ضربه در دیگر بخش‌های بدن که منجر به انتقال شوک به سر می‌شود و آسیب‌های روانی هم می‌تواند به آسیب تروماتیک مغزی منجر شود.

در هر صورت، پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی با احتیاط و رعایت اصول ایمنی در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره و ورزشی بسیار مهم است.

علائم و نشانه های آسیب تروماتیک مغزی

علائم و نشانه‌های آسیب تروماتیک مغزی می‌تواند به شدت و نوع آسیب بستگی داشته باشد؛ بعضی از این علائم ممکن است بلافاصله پس از وقوع آسیب ظاهر شوند و بعضی دیگر ممکن است پس از چند ساعت، روزها یا حتی هفته‌ها بعد از وقوع آسیب ظاهر شوند. برخی از این علائم و نشانه‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

1. سردرد: سردرد شدید و پایدار می‌تواند نشانه آسیب به بافت و سلول های مغز باشد.
2. تاریکی چشم: افراد ممکن است تاریکی چشم، دوبینی و یا مشکل در دیدن داشته باشند.
3. افت توجه: افراد ممکن است نتوانند به درستی تمرکز کنند و دچار افت توجه شوند.
4. افت حافظه: افراد ممکن است مشکل در به یاد سپردن اطلاعات داشته باشند و حافظه کوتاه مدت ضعیف باشد.
5. تغییرات شخصیت: افراد ممکن است تغییرات در شخصیت خود تجربه کنند، از جمله تحریک‌پذیری، اضطراب، افسردگی و یا افزایش خشم.
6. اختلالات خواب: افراد ممکن است دچار اختلالات خواب شوند، از جمله بیشتر خوابیدن، بیدار شدن در شب، و یا مشکل در خوابیدن.
7. درد عضلانی: درد عضلانی و مشکلات دیگری مانند سرگیجه، سر درد و گیجی نیز ممکن است نشانه آسیب به بافت و سلول های مغز باشد.
8. نقص حرکتی: افراد ممکن است در حرکت خود مشکل داشته باشند و ناتوانی در حرکت، تعادل نداشته باشند و یا به شدت لرزش داشته باشند.
9. تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ نیز ممکن است نشانه آسیب تروماتیک مغزی باشد.

در صورت تجربه هر یک از این علائم و نشانه‌ها، بهتر است به متخصص مغز و اعصاب مجرب مراجعه کنید تا بررسی و درمان مناسب انجام شود.

چه راه های برای پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی  وجود دارد؟

پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی می‌تواند شامل اقدامات مختلفی باشد که به موارد زیر تقسیم می‌شوند:

• استفاده از وسایل حفاظتی: استفاده از خودروهایی با سیستم‌های ایمنی، استفاده از کلاه، ماسک و گوشی‌های حفاظتی در ورزش‌های خطرناک و بیشترین رعایت اصول ایمنی در محیط کار و صنعت می‌تواند از پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی به عنوان یک راه مهم استفاده شود.
• ایمنی در خانه: بررسی و رفع عوامل خطرزا در خانه مانند نصب پنجره‌های محکم و پوشش کف‌های پرت‌کننده می‌تواند از پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی در خانه کمک کند.
• پیشگیری از سقوط: استفاده از کفپوش‌های ضد لغزش، نصب پله‌ها و آسانسورها، استفاده از لوازم ایمنی در کارهای بالادستی و توجه به ایمنی در ورزش‌های بالا برای پیشگیری از سقوط و آسیب تروماتیک مغزی درنظر گرفته شود.
• مدیریت درمانی بیماری‌های مغزی: درمان بیماری‌های مغزی مانند تومور، سکته مغزی و عفونت‌های مغزی نیز به عنوان یک روش پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• رعایت اصول ایمنی در ورزش‌های خطرناک: رعایت اصول ایمنی در ورزش‌های خطرناک مانند اسکی، سوارکاری، فوتبال و بوکس می‌تواند از پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی کمک کند.
• مدیریت درمانی بیماری‌های روانی: مدیریت درمانی بیماری‌های روانی مانند افسردگی غیرمعمول و اضطراب نیز می‌تواند به پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی کمک کند.

در کل، پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی نیازمند توجه به اصول ایمنی در هر جایی که ممکن است این آسیب رخ دهد، است.

چه کسانی بیشتر درگیر بیماری آسیب به بافت و سلول های مغز می شوند؟

آسیب مغزی می‌تواند به هر کسی برخورد کند، اما برخی افراد نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر قرار دارند. برخی از این افراد عبارتند از:

• ورزشکاران: ورزش‌هایی مانند فوتبال، هاکی، بوکس، رزمی، اسکی و سوارکاری می‌توانند به دلیل مصدومیت‌های جسمی و ضربه‌های شدید به سر، خطر بیشتری از آسیب تروماتیک مغزی داشته باشند.
• نظامیان: نظامیان درگیر خطرات مختلفی هستند که ممکن است باعث آسیب تروماتیک مغزی شوند. این خطرات شامل انفجارها، ضربه‌های شدید به سر و شرکت در عملیات نظامی در مناطق جنگی می‌شود.
• افرادی که در حوادث رانندگی دچار آسیب شده‌اند: حوادث رانندگی یکی از شایع‌ترین علل آسیب تروماتیک مغزی است و افرادی که در این حوادث دچار ضربه به سر می‌شوند، به خطر آسیب تروماتیک مغزی بیشتری از دیگران هستند.
• افرادی که در اثر سقوط دچار آسیب شده‌اند: افرادی که به دلیل سقوط از ارتفاع بالا، روی سر خود ضربه می‌بینند، به خطر آسیب تروماتیک مغزی بیشتری از دیگران هستند.
• افرادی که درگیر خشونت و جنگیدن شدید هستند: خشونت و جنگیدن شدید می‌تواند باعث آسیب تروماتیک مغزی شود، به خصوص اگر ضربات به سر اعمال شود.

در کل، هر کسی می‌تواند به آسیب به بافت و سلول های مغز دچار شود، اما افرادی که در شرایطی هستند که با خطرات بیشتری همراه هستند، به خطر بیشتری از آسیب تروماتیک مغزی هستند.

تشخیص بیماری آسیب تروماتیک مغزی به چه صورت است؟

تشخیص اختلال آسیب به بافت و سلول های مغزی معمولاً بر اساس تاریخچه بیماری، علائم بالینی و آزمایش‌های تصویری توسط متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود. در ادامه به توضیح این موارد می‌پردازیم:

1. تاریخچه بیماری: پرسش و پاسخ با بیمار و شنیدن شرح حال او می‌تواند به تشخیص آسیب تروماتیک مغزی کمک کند. پرسش در مورد علائم و نشانه‌های بیماری، زمان و شدت آنها، مکان ضربه به سر و سایر جزئیات مربوط به وقوع حادثه مفید است.
2. علائم بالینی: علائم بالینی آسیب تروماتیک مغزی شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ، خستگی، عدم تمرکز، کاهش حافظه و اختلال در تعادل می‌باشد. همچنین افراد با آسیب تروماتیک مغزی می‌توانند به بیرون از حالت خود بیایند و آرامش روانی خود را از دست دهند.
3. آزمایش‌های تصویری: برای تشخیص آسیب تروماتیک مغزی، ممکن است پزشک آزمایش‌های تصویری مانند سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری مغناطیسی (MRI) را انجام دهد. این آزمایش‌ها به کمک تصاویر سه بعدی از مغز، می‌توانند نشان دهند که آیا مغز دچار آسیب تروماتیک شده است یا خیر.

در کل، تشخیص آسیب تروماتیک مغزی بر اساس تاریخچه بیماری، علائم بالینی و آزمایش‌های تصویری انجام می‌شود. بهتر است در صورت بروز هرگونه علائمی پس از ضربه به سر، به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب در تهران مراجعه کنید تا تشخیص صحیح و درمان مناسب انجام شود.

راه های درمان آسیب بافت و سلول های مغز

درمان آسیب بافت و سلول های مغزی بستگی به نوع و شدت آسیب دارد. در زیر راه‌های درمان آسیب‌های تروماتیک مغزی را برای هر یک از سطوح شدت آسیب ذکر خواهیم کرد:

• آسیب تروماتیک مغزی سطح خفیف: در این حالت، پزشک مغز و اعصاب معمولاً توصیه می‌کند تا بیمار شرایط استراحت خود را حفظ کرده و از ورزش‌های سنگین و فعالیت‌هایی که باعث افزایش فشار به سر می‌شوند، خودداری کند. همچنین، استفاده از داروهای دردسری می‌تواند به کاهش سردرد و سایر علائم بالینی کمک کند.
• آسیب تروماتیک مغزی سطح متوسط: در این حالت، بیمار باید تحت مشاوره متخصص مغز و اعصاب قرار گیرد و ممکن است نیاز به داروهای ضد التهابی سر باشد. همچنین، بیمار باید استراحت کافی داشته باشد و از فعالیت‌هایی که باعث افزایش فشار به سر می‌شوند، خودداری کند.
• آسیب تروماتیک مغزی سطح شدید: در این حالت، بیمار باید به بیمارستان منتقل شده و تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد. در این مرحله، پزشک مغز و اعصاب ممکن است از داروهای ضد التهابی و دردسری برای کاهش علائم استفاده کند. همچنین، بیمار باید تحت نظارت مستمر متخصص باشد تا هرگونه تغییر در شرایط بیماری به زودی تشخیص داده شود.

در موارد خاص، ممکن است نیاز به درمان جراحی باشد تا آسیب‌های جدی در مغز را ترمیم کند. در هر صورت، درمان آسیب به بافت و سلول های مغزی و التهاب مغزی بستگی به شدت و نوع آسیب دارد و باید تحت مراقبت پزشکی باشد.

نتیجه گیری

اختلال آسیب به بافت و سلول های مغزی یک بیماری جدی است که می‌تواند باعث ایجاد علائم و نشانه‌های مختلفی شود. تشخیص و درمان آسیب تروماتیک مغزی بستگی به نوع و شدت آسیب دارد. برای تشخیص بیماری، پزشک مغز و اعصاب معمولاً از تاریخچه بیماری، علائم بالینی و آزمایش‌های تصویری استفاده می‌کند. درمان این بیماری نیز بستگی به شدت و نوع آسیب دارد و ممکن است شامل استراحت، داروهای ضد التهابی و دردسری، مشاوره پزشکی و در موارد خاص، درمان جراحی باشد. بهتر است در صورت بروز هرگونه علائمی پس از ضربه به سر، به فوق تخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا تشخیص صحیح و درمان مناسب انجام شود.

منابع

– Centers for Disease Control and Prevention. (2019). Traumatic Brain Injury & Concussion. Retrieved from

– Mayo Clinic. (2021). Traumatic Brain Injury. Retrieved from

– National Institute of Neurological Disorders and Stroke. (2021). Traumatic Brain Injury: Hope Through Research. Retrieved from

– Traumatic Brain Injury Model Systems. (2021). Understanding TBI. Retrieved from