آمفیزم ریوی چیست و چگونه درمان می شود؟

ریه یکی از حیاتی ترین اعضای بدن انسان است که هرگونه اختلال در عملکردش، باعث به خطر افتادن جان انسان می شود. یکی از بیماری های خطرناک ریوی، آمفیزم ریوی نام دارد که باعث از بین رفتن بافت سلولی ریه می شود که در نتیجه ریه خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد.

زمانی که ریه درگیر این بیماری شود و خاصیت الاستیکی خود را از دست بدهد، کیسه های هوا در ریه آسیب می بینند و به جای فضاهای کوچک، فضاهای بزرگی ایجاد می شود که سیستم تنفس انسان را دچار ضعف می کنند. در فرد مبتلا به این بیماری، تنفس سخت می شود؛ اما شدت سختی تنفس از فردی به فرد دیگر می تواند متفاوت باشد.

اگر چه این بیماری مانند اغلب بیماری های دیگر می تواند جنبه وراثتی داشته باشد؛ اما از دیدگاه پزشکان استفاده از دخانیات مهم ترین عامل درگیری ریه با این بیماری است. در این بیماری متاسفانه هوای تنفس قبلی به دام می افتد و جایی برای ورود هوای تازه باقی نمی گذارد.

اگر ریه درگیر این بیماری شود، سلامتش به هیچ عنوان قابل برگشت نیست. اما روش های درمانی برای کاهش پیشرفت این بیماری هم به صورت دارویی و هم مراقبت فردی وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

تعریف بیماری

کمیته استاندارد تشخیص بیماری های قفسه سینه در سال ۱۹۶۲ در آمریکا برای اولین بار از نام آمفیزم ریوی که یکی از انواع بیماری انسداد ریوی است، استفاده کرد. این انجمن این بیماری را به عنوان بیماری که سبب بزرگ شدن فضاهای آلوئولی و از بین رفتن دیواره آلوئول می شود، تعریف کرد.

این نکته نیز شایان ذکر است که این بیماری به همراه برونشیت مزمن، اختلالاتی هستند که بیماری انسداد ریوی نامیده می شوند. فردی به نام ویلیام بریسکو اولین کسی بود که در نهمین کنفرانس بیماری های ریوی از آمفیزم ریوی به عنوان نوعی از بیماری های انسداد ریوی نام برد.

تاریخچه بیماری آمفیزم

بیماری انسداد مزمن ریه بیش از ۲۰۰ سال است که برای بشر شناخته شده است. این بیماری در ابتدا با کمک گوشی پزشکی و اسپیرومتر تشخیص داده شد. هم اکنون نیز بهترین راه تشخیص این بیماری توسط پزشکان از طریق اسپیرومتر است.

تئوفیل بونت پزشک ساکن ژنو این بیماری را در سال ۱۶۷۹ به نام «ریه های حجیم» نامگذاری کرد و در حدود یک قرن بعد پزشک دیگری به نام جووانی باتیستا مورگانی که او را پدر آسیب شناسی تشریحی و بافتی به حساب می آورند، در شاهکار علمی پنج جلدی خود به نام «درباره جایگاه و علل بیماری ها با استفاده از کالبدشناسی»، ریه را در این بیماری، جسمی ورم کرده تشریح کرد که مملو از هوای ناسالم است.

در سال ۱۷۸۹ با پیشرفت علم و با کمک تحقیقات دانشمندان پیشین، پزشکی بریتانیایی به نام متیو بیلی که یک آسیب شناس بود، مجموعه ای از آمفیزم ریوی را منتشر کرد که آسیب شناسی این بیماری را نشان داد و آن را بیماری انسداد ریوی نام نهاد.

در نهایت می رسیم به پزشک حاذق فرانسوی به نام رنه لاینک که مخترع گوشی پزشکی بود و توانست در سال ۱۸۲۱ در رساله بیماری های قفسه سینه، آمفیزم ریه ها را توصیف کند. او گفت ریه هایی که درگیر انسداد شده اند، بیش از حد متورم اند و به خوبی تخلیه نمی شوند.

اما اسپیرومتر را چه کسی اختراع کرد؟ پزشک بریتانیایی به نام جان هاچینسون دستگاهی برای اندازه گیری ظرفیت ریه اختراع کرد. اختراع این دستگاه نقطه عطفی در تشخیص بیماری انسداد ریه بود که البته این دستگاه فقط ظرفیت حیاتی ریه را اندازه گیری می کرد. در سال های بعد رابرت تیفنو با کمک همکارانش مفهوم ظرفیت حیاتی زمان بندی شده را به عنوان معیاری برای اندازه گیری جریان هوا در ریه ها مطرح کردند.

این بیماری خطرناک هم اکنون طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، چهارمین علت شایع مرگ در ایالات متحد آمریکا بوده و تقریبا ۱۶ میلیون آمریکایی نیز پتانسیل ابتلا به این بیماری را به طور سالانه دارند. این بیماری به حدی در حال پیشروی است که انتظار می رود طی چند ساله آینده تبدیل به سومین بیماری کشنده در جهان شود.

علائم بیماری آمفیزم ریوی چیست؟

علامت اصلی این بیماری تنگی نفس است که در ابتدا به صورت خفیف خود را نشان می دهد؛ اما به مرور زمان شدت پیدا می کند. وقتی فرد مبتلا به این بیماری شد، ابتدا گمانش این است که انجام فعالیت سنگین سبب خستگی و تنگی نفس شده است؛ اما در ادامه حتی در زمان استراحت و انجام کارهای عادی نیز فرد دچار تنگی نفس و سرفه خواهد شد.

برخی از علائم دیگر به شرح زیر هستند:

• سرفه و خس خس سینه
• خستگی شدید
• احساس خلط در گلو
• اختلالات خلق و خو
• احساس فشار در قفسه سینه
• کاهش وزن
• ضعف در عضلات
• تورم در ساق و مچ پا

به چه علت به این بیماری دچار می شویم؟

بر اساس یافته های پزشکی این بیماری می تواند از طریق ژنتیک انتقال پیدا کند. البته این دلیل درصد بسیار کمی را پوشش می دهد که به راحتی می توان از آن گذر کرد. مهم ترین دلایل ابتلا به این بیماری مهلک استعمال دخانیات است. با ما همراه باشید تا چند مورد دیگر را نیز مرور کنیم:

• دود تنباکو
• ماریجوانا
• آلودگی هوا
• غبار و بخار شیمیایی
• تریاک
• استعمال پیپ
• قلیان
• دود ثانویه که منظور قرار گرفتن در معرض دود سیگار است.

خطرات بیماری آمفیزم ریوی چیست؟

وقتی سخن از ریه و مشکلات مربوط به آن می شود، واضح است که با بیماری خطرناکی روبرو هستیم که کوچک ترین غفلت باعث به خطر افتادن جان فرد مبتلا به بیماری خواهد شد. برخی از خطراتی که آمفیزم ریوی موجب بروز آن ها در بدن انسان می شود، عبارت هستند از:

• پنوموتوراکس
• مشکلات قلبی
• پدیدار شدن حفره های بزرگ در ریه

پنوموتوراکس

این بیماری زمانی مشخص خواهد شد که ریه در حال تخریب است. یک فرد سالم را در نظر بگیرید؛ ریه های این فرد درون قفسه سینه هستند و عملکرد خود را به صورت عادی و طبیعی انجام می دهند. اما زمانی که این بیماری در بدن انسان ایجاد می شود، در اثر ورود هوا به فضای بین پرده جَنب، فشاری ایجاد می شود که این هوا به بیرون ریه فشار می آورد و ریه را دچار فروپاشی می کند. در نتیجه این امر، ریه عملکرد صحیح خود را از دست می دهد.

زمانی که این بیماری پیشرفت حادی داشته باشد، مشکلات دیگری را نیز به وجود می آورد. این فشار زیاد روی قفسه سینه باعث ایجاد ضربه می شود که می تواند ضعیف یا شدید باشد و به بافت سلولی قفسه سینه آسیب برساند.

مشکلات قلبی

ریه یکی از مهم ترین ارگان های تامین اکسیژن در بدن به شمار می آید. فرد مبتلا به بیماری آمفیزم ریوی دچار تنگی نفس می شود. اینکه فرد در انجام فعالیت های سنگین دچار تنگی نفس شود، امری طبیعی است. مشکل آنجا خود را نشان می دهد که در حالت استراحت یا فعالیت کم نیز تنگی نفس رخ می دهد.

بیماری های انسداد ریوی باعث کاهش خروجی قلب می شوند. اما این جمله به چه معنا است؟ یعنی عضله قلب ضعیف می شود و خون کافی را برای تامین نیازهای بدن پمپاژ نمی کند. به تعدادی دیگر از این موارد در زیر اشاره خواهیم داشت:

• احساس خستگی مفرط به خصوص در زمانی که پاها در حال فعالیت هستند.
• افزایش وزن
• ورم در مچ پا
• تکرر ادرار
• اختلال در تمرکز
• تپش قلب
• سرفه های خشک

پدیدار شدن حفره های بزرگ در ریه

به طور عادی وجود حفره های کوچک که محل عبور حجم اندکی از خون هستند، عاری از مشکل است. اما وقتی این حفره ها متوسط یا بزرگ شوند، کار قلب افزایش می یابد و نارسایی قلبی رخ می دهد. در اثر این پدیده بیماران دچار نفس کشیدن های شدید خواهند شد و پر خونی ریه اتفاق می افتد که ریه را دچار عفونت می کند. پدیدار شدن حفره های بزرگ و پنوموتوراکس با یکدیگر رابطه مستقیم دارند.

آیا درمانی برای این بیماری وجود دارد؟

در کمال تاسف باید گفت که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ حتی بهترین دکتر متخصص ریه در صورت عود بیماری نمی تواند ریه بیمار را به صورت کامل درمان کند. اما روش هایی برای تسکین درد و کند شدن پیشرفت بیماری وجود دارد؛ مانند یک سری داروهای استروئیدی و ضد التهابی که می توانند به تنگی نفس و کاهش التهاب در بدن فرد بیمار کمک کنند. اما علم پزشکی یک سری برنامه های خاص نیز تدارک دیده است که در ادامه اشاراتی به آن ها خواهیم داشت.

توانبخشی ریوی

واژه توانبخشی ریوی روی طیف گسترده ای از اقدامات ورزشی و درمانی تمرکز دارد و در آن فعالیت های هوازی و قدرتی مورد توجه قرار می گیرند. یکی از اهداف مهم توانبخشی ریه، افزایش ظرفیت ورزشی و فعالیت های جسمی در بیماران است که به طرق مختلف انجام می گیرد. حرکات یوگا، ایروبیک یا پیاده روی ساده از این دست فعالیت ها هستند. البته باید متذکر شد که در ابتدا حرکات به صورت آهسته انجام می گیرند و زمانی که پیشرفت در بیماران قابل رویت شد، به مرور دامنه حرکتی تمرینات نیز افزایش خواهد یافت.

تغذیه درمانی

به نظر می رسد که گوینده این گفته که «ما آن چیزی هستیم که می خوریم»، دیدگاه درستی درباره سبک زندگی سالم داشته است. یک انسان سالم نیازمند رژیم غذایی سالم هم خواهد بود. چه برسد به فردی که با بیماری این چنین سخت و خطرناکی درگیر است.

در مورد تغذیه، پزشکان از بیماران می خواهند که درصد چربی اشباع شده ورودی به بدن را کم کرده و به جای آن از مایعات و سبزی تازه استفاده کنند.

دریافت اکسیژن اضافی

به طور کلی گفتیم که بیماری آمفیزم ریوی موجب تنگی نفس و مشکلات تنفسی خواهد شد. به همین دلیل مهندسی پزشکی توانسته است با تکیه بر علم، دستگاه هایی برای کنترل و کم کردن شدت تنگی نفس بسازد.

یکی از این دستگاه ها وسیله ای است به نام سی پَپ (CPAP). این دستگاه یک لوله خرطومی مانند دارد که روی آن ماسکی تعبیه شده است. این لوله به دستگاهی متصل است که فشار هوا را برای ورود به ریه بالا می برد. سپس ماسک را روی دهان و بینی فرد قرار می دهند تا هوا با فشار وارد ریه اش شود و بتواند به راحتی نفس بکشد.

این دستگاه یکی از بهترین ابزارهای غیر تهاجمی برای رفع مشکلات تنفسی است و راه های تنفسی بیمار را باز نگه می دارد. در یک جمله می توان بدین گونه گفت که وظیفه این دستگاه، رفع گرفتگی تنفسی در افراد مبتلا به انواع بیماری های انسداد ریوی است.

کاهش حجم ریه با عمل جراحی

جراحی کاهش حجم ریه برای بیمارانی انجام می پذیرد که به آمفیزم شدید مبتلا شده اند. هدف از انجام این عمل جراحی برداشتن بخش آسیب دیده ریه بوده که به منظور بهبود عملکرد ریه در بلند مدت است.

پیوند ریه

آخرین تیر ترکش پزشکان در این بیماری، پیوند ریه خواهد بود. بیمارانی کاندید پیوند ریه خواهند شد که به درمان های دارویی و سایر اقدامات پزشکی پاسخ مطلوب نداده اند. پیوند ریه به دلیل پیچیدگی هایی که دارد، باید تحت نظر بهترین دکتر متخصص ریه انجام پذیرد.

درمان های خانگی برای بیماری آمفیزم ریوی

برای بیماران مبتلا به آمفیزم ریوی، درمان خانگی خاص وجود ندارد. با این حال حذف یا اضافه کردن برخی از خوراکی های طبیعی می تواند در کنترل بیماری و شدت نگرفتنش کمک کننده باشند. پزشکان پیشنهاد می کنند از محصولات ارگانیک بیشتر استفاده شود. منابع غنی از امگا ۳، ویتامین E، ویتامین C و بتاکاروتن بسیار کمک کننده خواهند بود.

نکته مهم دیگر اینکه تا حد ممکن از استعمال دخانیات خودداری شود. گاهی در معرض قرار گرفتن مواد دودزا هم می تواند به همین اندازه مشکل آفرین باشد.

مصرف به اندازه مواد خوراکی زیر نیز می تواند به کاهش علائم کمک کند:

• عسل
• سیر
• زنجبیل
• سیب
• زردچوبه
• آویشن
• کافئین
• بخور اکالیپتوس

نکته پایانی اینکه دم و بازدم صحیح در هنگام تنگی نفس بسیار تاثیر گذار خواهد بود. فقط کافی است بیمار، خود را در معرض هوای سالم قرار دهد و به آرامی نفس های عمیق بکشد.

با «دکتر با من» آشنا شوید

اگر شما نیز در جستجوی سایت دکتر متخصص ریه در تهران و سایر شهرها هستید، سایت اینترنتی دکتر با من، سایت اینترنتی جامع آنلاین پزشکان با هدف معرفی بهترین دکتر متخصص ریه و عفونی به بیماران طراحی شده که راه ارتباطی بین پزشک و بیمار را بسیار آسان می کند.

اگر به دنبال سایت دکتر متخصص بیماری های عفونی و ریه در تهران هستید که تمامی پزشکان را از لحاظ تخصص پوشش دهد، پیشنهاد ما به شما مراجعه کردن به سایت دکتر با من است. با مراجعه به این سایت شما دیگر نیازمند مواجه شدن با ترافیک و شلوغی شهر نیستید. فقط با چند کلیک می توانید پزشک مورد نظر خود را پیدا کنید. مهم تر از همه اینکه در هر ساعتی از شبانه روز چنانچه نیاز اورژانسی به راهنمایی پزشکی داشتید، پزشکان عضو سایت دکتر با من در کنار شما خواهند بود.

سخن آخر

بیماری آمفیزم ریوی یکی از انواع اصلی بیماری مزمن انسداد ریوی است که شخص مبتلا به این بیماری با کمبود اکسیژن مواجه شده و تنفسش دچار مشکل می شود. با گذشت زمان، دیواره داخلی کیسه های هوا ضعیف و پاره می شوند که باعث کاهش اکسیژن موجود در جریان خون خواهد شد.

باید در نظر گرفت که بیشتر افراد مبتلا به آمفیزم ریوی، برونشیت مزمن نیز دارند که منجر به سرفه های مداوم در اشخاص می شود. استعمال دخانیات اصلی ترین عامل به وجود آمدن این بیماری است و روند درمان اگرچه می تواند پیشرفت بیماری و عوارض آن را کم کند، اما نمی تواند باعث بهبود کامل ریه شود.

ریه یکی از حیاتی ترین و با ارزش ترین اعضای بدن انسان است و وظیفه بسیار مهمی در زمان حیات افراد دارد. متاسفانه بی اعتنا بودن و فرض اینکه نیازی به مراقبت ندارد، فکری بیهوده است. این عضو حیاتی، باید همیشه مورد توجه و چک آپ تحت نظر دکتر متخصص ریه قرار بگیرد.

استعمال دخانیات یا مصرف مواد مخدر مانند تریاک اگر چه به دلیل اعتیاد، حس خوشایندی در زمان بسیار کوتاهی به انسان می دهد، اما با گذر زمان صدمات جبران ناپذیری به این عضو مهم بدن وارد می کند.