بیماری آنسفالیت مغزی یا التهاب مغزی چیست؟ علل، علائم و راه درمان

بیماری آنسفالیت مغز را می توان نوعی التهاب مغزی معرفی کرد. به وجود آمدن این بیماری می تواند در نتیجه دلایل مختلفی رخ دهد، اما عفونت ویروسی را می توان شایع ترین علت آن در نظر گرفت. این عارضه می تواند زمینه ساز بروز مشکلات حرکتی، تشنج یا اختلالاتی در بینایی یا شنوایی شود.

این مقاله به همین موضوع پرداخته است و در ادامه به جزئیات بیشتری از این موضوع اشاره خواهد کرد. در این مقاله به مواردی مانند تاریخچه، علل، علائم، خطرات و درمان های این بیماری اشاره خواهیم کرد. با این مقاله همراه شوید و آن را تا انتها مطالعه کنید.

تاریخچه بیماری چیست؟

نام آنسفالیت بی حالی مربوط به یک متخصص مغز و اعصاب به نام کنستانتین فون اکونومو و سال ۱۹۱۶ است. این نام در مرحله های اولیه اپیدمی به آن داده شد.

این بیماری را بیشتر بشناسید

آنسفالیت (Encephalitis) مغز یا التهاب بافت مغز را می توان عفونتی نادر و جدی در نظر گرفت که احتمال می رود عوامل متعددی آن را به وجود آورند. ممکن است این بیماری تنها علائم آنفولانزا مانند سردرد یا تب را به صورت خفیف به وجود آورد یا فاقد هر گونه علائم باشد. همچنین احتمال بروز علائم شدید مانند گیجی، مشکلات حرکتی، تشنج، مشکلات بینایی و شنوایی و حتی کما نیز وجود دارد.

۷۰ درصد از موارد آنسفالیت مغزی به علت ویروس ها رخ می دهند. در حقیقت تلاش بدن برای مقابله با ویروس منجر به التهاب در مغز می شود. در مواردی نادر ممکن است باکتری ها، کرم های انگلی و قارچ ها زمینه ساز ابتلا به این مشکل شوند. می توان حساس ترین رنج سنی برای مبتلا شدن به این بیماری را خردسالان (کمتر از یک سال) و افراد مسن (بالاتر از ۶۵ سال) معرفی کرد.

در برخی از موارد، ممکن است این بیماری تهدید کننده زندگی باشد. بسیار مهم است که تشخیص و درمان به موقع در چنین اختلالی با نظارت دکتر و بهترین دکتر متخصص مغز و اعصاب انجام شود، زیرا برای هر فرد دشوار است که چگونگی تاثیر آن را پیش بینی کند.

علائم آنسفالیت مغز شامل چه مواردی است؟

به طور معمول برخی از موارد زیر را می توان در فرد مبتلا به این عارضه و به ویژه نوع ویروسی آن مشاهده کرد:

• سردرد
• تب
• ضعف
• علائم مشابه آنفولانزا
• سفتی اندام ها به ویژه سفتی گردن
• فتوفوبیا یا افزایش حساسیت به نور
• سرفه
• احساس خواب آلودگی

مواجهه با علائم زیر نیز در موارد جدی تر ممکن است:

• تهوع و استفراغ
• سردرد شدید
• گیجی
• مشکلات گفتاری و شنوایی
• از دست دادن حافظه
• توهمات
• کما
• تشنج

موارد زیر نیز در دسته علائم و نشانه های این ضایعه در نوزادان و کودکان خردسال قرار می گیرد:

• تهوع و استفراغ
• ظهور برآمدگی در نواحی نرم (فونتانل) جمجمه نوزاد
• بی قراری و افزایش تحریک پذیری
• تغذیه ضعیف یا بیدار نشدن نوزاد برای مصرف شیر

علائم این بیماری به آنفولانزا شباهت دارد و برای تشخیص بهتر آن باید به پزشک و دکتر متخصص مغز و اعصاب مشهور مراجعه شود.

علت التهاب بافت مغز چیست؟

مطالعات انجام شده نشان داده است که هنوز علت دقیقی برای بیش از ۶۰ درصد از موارد این بیماری معرفی نشده است. ایجاد این عارضه یا التهاب مغز می تواند در نتیجه عفونت مستقیم مغز با ویروس، قارچ یا باکتری رخ دهد.

همچنین هنگام پاسخگویی سیستم ایمنی بدن به عفونت یا حمله اشتباهی به بافت مغز نیز احتمال بروز این اختلال وجود خواهد داشت. سه دسته اصلی از ویروس ها می توانند زمینه ساز بروز آنسفالیت اولیه شوند:

• ویروس های رایج مانند ویروس هرپس سیمپلکس و ویروس اپشتین بار
• ویروس های دوره کودکی مانند سرخک و اوریون
• آربوویروس ها که پشه ها، کنه ها و حشره های دیگر آن را انتقال می دهند.

معمولا آنسفالیت ثانویه را می توان عارضه یک عفونت ویروسی در نظر گرفت. اغلب ظهور علائم روزها یا هفته ها بعد از عفونت اولیه رخ خواهد داد. در چنین شرایطی سیستم ایمنی شخص با سلول های مغز سالم (که به عنوان موجودات خارجی در نظر گرفته می شوند)، برخورد می کنند و آنها را مورد حمله قرار می دهند. علت کار کردن سیستم ایمنی بدن به این صورت هنوز مشخص نشده است.

پزشکان عقیده دارند که در مواردی می توان التهاب بافت مغز در نتیجه ضربه را نیز در دسته همین بیماری قرار داد. نکته جالب و قابل توجه این است که بعد از شروع همه گیری ویروس کرونا، پزشکان به این بیماری پی بردند.

به عقیده آنها بین این بیماری و کرونا رابطه ای وجود دارد؛ ویروس جدید کرونا می تواند منجر به التهاب مغز شود. اگرچه امکان ابتلای هر فرد به این بیماری وجود دارد، اما برخی از گروه ها بیشتر در معرض خطر هستند که برخی از آنها عبارتند از:

• بزرگسالان مسن تر
• نوزادان و کودکان خردسال
• افرادی که در برخی مناطق سکونت دارند که وجود پشه ها و کنه ها در آنها شیوع بیشتری دارد.
• افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف

انواع بیماری چه مواردی را در بر می گیرد؟

انواع مختلف این عارضه دلایل مختلفی دارند که عبارتند از:

• گسترش نوع ژاپنی و نوع اسب شرقی از راه نیش پشه صورت می گیرد.
• گسترش هاری ممکن است از طریق نیش یا گاز گرفتگی حیوانات درنده باشد که ناقل هاری هستند.
• پخش آنسفالیت منتقل شده از کنه به وسیله کنه های عفونی صورت می گیرد.

مطالعات برای بررسی این عارضه مغزی همچنان ادامه دارد و در حال اجرا است.

برای پیگیری علائم این بیماری دکتر با من می تواند مجموعه ای از خدمات پزشکی که مورد نیاز مراجعه کنندگان است را به آنها ارائه دهد. این خدمات می تواند مشاوره پزشکی و نحوه ارتباط با متخصصان و پزشکان باشد یا کمک کند که افراد متقاضی و مراجعه کننده ارتباطی آسان تر با پزشکان و متخصصان داشته باشند.

این مجموعه مواردی مانند مشخصات و چگونگی دسترسی به هر پزشک و دکتر متخصص مغز و اعصاب حرفه ای را در اختیار افراد قرار می دهد.

عوارض بیماری چیست؟

افراد مسن و افرادی که سریعا تحت درمان قرار نمی گیرند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند که ممکن است عوارض زیر برایشان ایجاد شود:

• از دست دادن حافظه؛ به خصوص در میان افرادی که دارای نوع HSV هستند.
• صرع
• تغییرات رفتاری یا شخصیتی مثل نوسانات خلقی، عصبانیت، ناامیدی، اضطراب (نوع مغز و اعصاب)
• آفازی یا مشکلات زبانی و گفتاری

شما هم برای مراجعه به متخصصی کاربلد و حرفه ای، می توانید به دکتر با من رجوع کنید که توانسته است با جمع آوری مجموعه ای از بهترین پزشکان و متخصصان در کنار هم، مراجعه کنندگان را یاری کند.

به این ترتیب افراد می توانند از موقعیت مکانی، تخصص، مشخصات، شماره تلفن تماس، نحوه دسترسی به هر پزشک و موارد دیگر مرتبط با هر دکتر متخصص مغز و اعصاب مشهور در تهران و شهرهای دیگر مطلع شوند. در نتیجه با در نظر گرفتن این موارد خواهند توانست متناسب با نوع نیاز و تخصص هر پزشک، بهترین گزینه را انتخاب کنند.

پیشگیری از بروز بیماری چگونه ممکن خواهد بود ؟

تزریق واکسن های سرخک، سرخجه و اوریون را می توان موثرترین راه دانست که خطر ابتلا به این عارضه مغزی را کاهش می دهد. در مناطقی که شیوع پشه ها و کنه هایی که حامل ویروس های عامل آنسفالیت مغز هستند، بالا است، افراد باید اقداماتی را انجام دهند تا خطر گزش کاهش پیدا کند. در حال حاضر می توان به مواد دافع پشه به صورت اسپری دسترسی داشت.

استفاده از بهداشت مناسب و شستشوی دست ها کمک می کند که از انتشار ویروس ها و باکتری ها جلوگیری شود. در صورت مواجهه با فرد مبتلا به نوع باکتریایی از این عارضه، تماس با پزشک لازم است. ممکن است مصرف یک دوره آنتی بیوتیک تجویز شود تا از ابتلا به این بیماری جلوگیری به عمل آید.

در مورد کودکان زیر دو سال، شما اجازه ندارید که از مواد دافع پشه استفاده کنید. اما برای کودکان بزرگ تر می توان با اسپری کردن اسپری دافع روی دست ها آن را روی صورت کودک مالید. از مالیدن مواد دافع روی دست کودکان خردسال خودداری کنید؛ زیرا این کودکان ممکن است دست خود را درون دهانشان فرو ببرند.

نحوه تشخیص صحیح آنسفالیت مغز چگونه است؟

پزشک و بهترین دکتر متخصص مغز و اعصاب به معاینه و بررسی سابقه پزشکی بیمار می پردازد و علاوه بر آن ممکن است تجویز برخی از آزمایش ها را نیز انجام دهد که در ادامه توضیح داده ایم.

تست های تصویربرداری

سی تی اسکن می تواند به تشخیص تغییرات ساختار مغز کمک کند. همچنین این قابلیت را دارد که دلایل دیگر را رد کند که عبارتند از: سکته مغزی، تومور یا آنوریسم. با این حال تشخیص التهاب بافت مغز از طریق ام ار آی را می توان به عنوان بهترین گزینه در نظر گرفت. زیرا پزشکان می توانند از آن استفاده کنند تا تغییرات کلاسیک مغزی که نشان از این بیماری دارد، شناسایی شود.

نوار مغزی

نوار مغزی که کنترل کننده فعالیت الکتریکی مغز است، می تواند نشان دهد که امواج خاصی در افرادی که به این عارضه مبتلا هستند، در یک یا هر دو لوب تمپورال وجود دارد.

پونکسیون کمری

طی این روش یک سوراخ در کمر ایجاد می شود و به کمک آن، نمونه ای از مایع مغزی نخاعی ستون فقرات گرفته خواهد شد. در صورت بالاتر از حد انتظار بودن سطوح پروتئین و گلبول های سفید خون احتمال دارد که فرد به این عارضه مغزی مبتلا باشد.

در صورت مشکوک بودن پزشک به آنسفالیت ویروسی ممکن است تجویز آزمایش خون توسط وی انجام شود.

درمان قطعی بیماری چگونه ممکن است؟

شیوه درمانی این عارضه مغزی تمرکز ویژه ای بر این امر دارد که علل زمینه ای درمان شود و علائم کاهش پیدا کند. درست است که کاهش شدت علائم جسمی بیماری با مراقبت های بیمارستانی و داروها رخ می دهد، اما با باقی ماندن اثرات و عوارض آنها روی عملکرد مغز بر زندگی روزمره اثرگذار خواهد بود. راهکارهای درمانی این بیماری می تواند شامل موارد زیر شود:

• کورتیکواستروئیدها: ممکن است توصیه پزشکان این باشد که استروئید برای کاهش التهاب در مغز تزریق شود.
• داروهای ضد ویروسی: چنین داروهایی می توانند در موارد آنسفالیت ویروسی، درمان علت اصلی این بیماری را انجام دهند.
• آنتی بیوتیک ها: درمان عفونت های باکتریایی که شاید زمینه ساز بروز این عارضه شوند، از طریق آنتی بیوتیک ها امکان پذیر است.
• داروهای ضد قارچ: چنین داروهایی در موارد نوع قارچی این عارضه می توانند در درمان کمک کنند.
• داروهای ضد تشنج: در صورتی که این بیماری منجر به تشنج شود، چنین داروهایی می توانند موجب کاهش یافتن تشنج شوند.
• جراحی: در صورتی که تشخیص پزشکان این باشد که ضربه شدید مغزی یا تومور، این عارضه را به وجود آورده است، ممکن است جراحی را تجویز کرده و برای آن اقدام کند.
• ایمونوتراپی: طی این روش درمانی، پزشک اقدام به تزریق داخل وریدی می کند و یک محلول که دارای تعداد زیادی آنتی بادی که جمع آوری شده از خون اهدایی است را تزریق می کند.
• پلاسما فرزیس: در این روش از روش های درمان التهاب مغز، خارج شدن خون از بدن بیمار رخ می دهد تا فیلتر کردن اتو آنتی بادی های حمله کننده به مغز صورت گیرد. سپس جایگزین شدن خون فرد با آلبومین یا خون اهدایی توسط پزشک و دکتر متخصص مغز و اعصاب مشهور در تهران و شهرهای دیگر انجام می شود.

زمان مراجعه به پزشک چه زمانی خواهد بود؟

در صورتی که فردی با علائم این بیماری مواجه باشد، باید در اولین فرصت به پزشک و فوق تخصص حرفه ای مغز و اعصاب مراجعه کند و با وی به مشورت بپردازد. زیرا درمان به موقع بسیار حائز اهمیت است و می تواند عوارض این بیماری را کنترل کند. علائمی که باید مورد توجه قرار داد، شامل موارد زیر خواهند بود:

• بی هوشی
• سردرد
• تشنج
• تغییرات رفتاری
• از دست دادن بینایی

در صورتی که نمی توانید به صورت حضوری به پزشک و متخصص مرتبط مراجعه کنید، پیشنهاد این است که از متخصصین سایت دکتر با من در این زمینه کمک بگیرید.

به این ترتیب می توان به مشاوره آنلاین با متخصص مربوطه پرداخت و مشکلات را مطرح کرد. دکتر با من به معرفی مجموعه ای از بهترین متخصص و پزشکان مغز و اعصاب پرداخته است تا مراجعه کنندگان این متخصصان را مشاهده کنند و به بررسی آنها بپردازند.

خطرات و عوارض بیماری چیست؟

اغلب افرادی که به موارد خفیف این بیماری مبتلا می شوند، بدون هیچ عارضه ای بهبود پیدا می کنند. با این حال برخی از افراد با تغییراتی در رفتار یا گفتار خود مواجه می شوند که امکان دارد فراموشی و از دست دادن حافظه را نیز به دنبال داشته باشد.

تشنج را می توان شایع ترین عارضه بلند مدت این بیماری در نظر گرفت که در ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد به وجود می آید. به همین علت توصیه این است که اهمیت ویژه ای برای علت و درمان آن در نظر گرفته شود.

تفاوت مننژیت و آنسفالیت در چیست؟

هر دوی این بیماری ها جدی هستند و می توانند نگران کننده باشند. تفاوت اصلی بین آنها را می توان ناحیه ای دانست که روی آن اثر می گذارد؛ به این صورت که بروز این بیماری در مغز خواهد بود و مننژیت روی مننژ تاثیر خواهد داشت. مننژ لایه ظریف محافظت کننده از مغز و نخاع است.

کلام آخر

امید است این مقاله به برخی از سوال های متداول و ابهامات ذهنی در حیطه آنسفالیت مغزی پاسخ داده باشد. به عنوان نکته پایانی می توان گفت که چشم انداز فردی که به این بیماری مبتلا است، به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارت هستند از: دلیل، شدت بیماری، سن فرد و وضعیت سلامتی.

مطالعه ای در سال ۲۰۲۰ نشان داده است که در حدود ۱۰ درصد از افراد در طی مدت زمانی که در بیمارستان بستری هستند، در بیمارستان از بین می روند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع و همچنین آشنایی با متخصصان و پزشکان می توانید به وب سایت دکتر با من مراجعه کنید و پزشکان معرفی شده در این مجموعه را بررسی و ارزیابی کنید.