گلیوم های ساقه مغز به عنوان یکی از علل اصلی مرگ و میر کودکان مبتلا به تومور های مغزی به حساب می آیند و به طور میانگین ۱۰ تا ۲۰ درصد از کل تومور های سیستم عصبی مرکزی در دوران کودکی را تشکیل میدهند. معمولا رنج سنی کودکانی که به این بیماری مبتلا می شوند بین ۵ تا ۱۰ سال است و علائم آن می تواند در هر کودک با کودک دیگر متفاوت باشد. مقاله زیر برای داشتن آگاهی نسبی نسبت به گلیوما ساقه مغزی کودکان نوشته شده است؛ لیکن لطفا در صورت مشاهده علائم و داشتن ریسک فاکتور ها حتما آن را با پزشک متخصص مغز و اعصاب کودکان خود مطرح کنید.
تاریخچه
تاریخچه کشف گلیوم ساقه مغز به قرن بیستم باز میگردد. در سال ۱۹۲۶، یک جراح مغز مشهور به اسم هاروی کوشینگ اولین مورد گلیومای کودکان در ساقه مغز را توصیف کرد. او در گفته های خود به محل قرار گیری منحصر به فرد تومور و چالش هایی که جراحی این نوع تومور های مغزی با آنها مواجه بودند اشاره کرد. مشاهدات کوشینگ نقطه آغاز تحقیقات روی این بیماری سخت و پیچیده در کودکان بود.
چند دهه بعد با کشف روش های تصویر برداری از بدن و به خصوص مغز تشخیص و شناسایی انواع گلیوم های ساقه مغزی وارد مرحله جدیدی شد.
در دهه های هفتاد و هشتاد میلادی، محققان طبقه بندی گلیوم های ساقه مغز را شروع کردند. این سیستم طبقه بندی که بر‌اساس بافت شناسی تومور‌ها استوار بود، درک بهتر ماهیت این تومور ها و هدایت تصمیمات درمانی را آسان تر کرد.
گلیوم ساقه مغز در کودکان چیست؟
گلیوما ساقه مغز کودکان توموری است که در بافت ساقه مغز ایجاد می شود. گیلوم ها از جنس سلول های گلیال هستند. سلول های گلیال به سلول های غیر نورونی دستگاه عصبی مرکزی که وظیفه حفاظت، عایق بندی و همینطور تغذیه رسانی به نورون ها را بر عهده دارند، می گویند. نحوه درمان و میزان درمان پذیر بودن این بیماری به محل قرار گیری آن در ساقه مغز و نحوه و سرعت رشد آن و نوع گلیوما بستگی دارد.
ساقه مغز از سه بخش مغز میانی، پل مغز و پیاز مغز تشکیل شده است. گلیوم ساقه مغز می تواند در هر سه ناحیه نام برده شده از ساقه مغز تشکیل شود، اما بیشتر از ۸۰ درصد از آن در پل مغز ایجاد می شود.
برداشتن تومور بدون آسیب دیدن ساقه مغز به طور کلی غیر ممکن است، زیرا گلیوما های ساقه مغز معمولا در میان سلول های طبیعی ساقه مغز رشد کرده و انتشار می یابند که به آن ها گلیومای منتشره ساقه مغز نیز می گویند. این نوع از تومور ها تهاجمی بوده و درصد پایینی از درمان پذیری را نشان می دهند. گلیومای منتشره ساقه مغز به طور معمول داخل پل مغز ایجاد می شود، اما احتمال ایجاد آن در پیاز مغز هم وجود دارد.
برخی از گلیوم های ساقه مغز به صورت کانونی رشد می کنند و فقط در یک ناحیه از ساقه مغز انتشار پیدا می کنند که به آنها گلیوم های ساقه مغز ذاتی کانونی می گویند. این گیلوما ها معمولا در مغز میانی ایجاد می شوند. این نوع از گلیوما ها کمتر تهاجمی اند و درصد خطر پایین تری دارند؛ اغلب به جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی پاسخ می دهند.
علامت و نشانه های گلیوما در کودکان کدام است؟
ساقه مغز در پایین ترین بخش مغز و دقیقا پشت گردن قرار دارد. ساقه مغز توسط رشته های عصبی که از مغز به نخاع وصل می شود ادراکات حسی بدن، حرکت و هماهنگی را کنترل می کند و همینطور مسئولیت عملکرد قلبی و تنفسی بدن را بر عهده دارد. گلیوما که بر اثر رشد غیر طبیعی سلول های گلیال بوجود آمده است باعث برهم زدن کارکرد طبیعی ساقه مغز شده و علائم را ایجاد می کند. تومور های واقع در ساقه مغز حتی می توانند در نهایت منجر به هیدروسفالی و افزایش فشار در داخل جمجمه شوند و علائمی مانند سردرد، استفراغ، عدم داشتن تعادل حرکتی و حتی کاهش سطح هوشیاری کودک شوند.
گلیوما ساقه مغز در هر کودک می‌تواند علامت و نشانه های مختلفی داشته باشد که با توجه به اندازه تومور، میزان گسترش آن، سرعت رشد، سن و مرحله رشد می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی گلیومای ساقه مغز می‌تواند دارای علامت و نشانه‌های زیر باشد:
- مشکل در حرکت دادن چشم و به طور کلی مشکلات بینایی.
- سردرد های صبحگاهی به خصوص سردرد هایی که پس از استفراغ از بین می روند.
- تهوع و استفراغ
- اختلال در بلع
- خواب آلودگی ابنرمال
- فلج شدن یا بی حسی در یک طرف صورت یا بدن
- از دست دادن تعادل و به طور کلی مشکلات حرکتی
- انرژی کم و یا زیاد از حد معمول
- تغییرات رفتاری
- مشکلات یادگیری
نحوه تشخیص گلیوما در کودک چگونه است؟
در صورت مشاهده علائم بالا در کودک حتما به پزشک متخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنید. پزشک نورولوژیست، کودک را تحت معاینه فیزیکی قرار داده و تاریخچه پزشکی کودک را بررسی خواهد کرد. سپس در صورت احتمال وجود داشتن گلیوما در ساقه مغز عملکرد مغز، نخاع و اعصاب را مورد برسی قرار می دهد و در صورت مشاهده مشکل برای اطمینان از وجود آن و تشخیص نوع گلیوما اسکن MRI انجام خواهد شد. اگر نتیجه اسکن MRI گلیوم ذاتی کانونی ساقه مغز را نشان دهد تومور تحت بیهوشی بافت برداری خواهد شد و اگر گلیوم های مشاهده شده در MRI از نوع گلیوم منتشره ساقه مغز باشد، درمان از راه های دیگری انجام می پذیرد.
چگونه میتوان از ابتلا به گلیوما ساقه مغز در کودکان جلوگیری کرد؟
در حال حاضر هیچ روش پیشگیری شناخته شده ای برای گلیوما ساقه مغز در کودکان وجود ندارد اما رعایت چند نکته می تواند به طور کلی از خطر ابتلا به سرطان که گلیوما هم نوعی از آن است، کمک کند:
- اجتناب از قرار گرفتن در برابر پرتو های مختلف
- رژیم غذایی سالم
- قرار نگرفتن در معرض سموم محیطی
- محافظت از پوست در برابر نور خورشید
- واکسیناسیون (HPV)
درمان گلیوما ساقه مغز در کودکان از چه روش هایی ممکن است؟
برای درمان این نوع از تومور ها با توجه به نوع و شدت سرایت تومور گزینه های درمانی مختلفی وجود دارد. انتخاب از میان گزینه های درمانی به عوامل مختلفی از جمله نوع و مرحله پیشرفت تومور، عوارض جانبی احتمالی، ترجیح خانواده ها و سلامت کودک بستگی دارد. از اصلی ترین روش های درمانی گلیوما پس از بررسی توسط متخصص مغز و اعصاب می توان به جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی اشاره کرد. البته باید توجه داشت که گاهی هر سه این درمان ها با هم نیز می توانند استفاده شوند.
لطفا برای گرفتن تصمیم مشترک با پزشک نورولوژیست خود، اطلاعات خود را در مورد روش های درمانی پیشنهادی بالا ببرید و در نحوه انتخاب بهترین روش درمان با دکتر مغز و اعصاب همکاری فعال داشته باشید. در ادامه ما به برسی چند نوع از روش های درمانی اصلی می پردازیم.
پرتو درمانی کودکان مبتلا به گلیوما ساقه مغز
رایج ترین روش درمانی برای کودکان مبتلا به گلیوم ساقه مغز، پرتو درمانی است. در پرتو درمانی با استفاده از اشعه ایکس تلاش می شود تا سلول‌های سرطانی از بین رود. پزشکی که در این کار تخصص دارد رادیوتراپ آنکولوژیست نامیده می شود.
پرتو درمانی انواع مختلفی دارد اما رایج ترین آن پرتو درمانی خارجی یا تله تراپی است. در این نوع پرتو درمانی پرتو از خارج به داخل بدن تابانده می شود. یک برنامه پرتو درمانی شامل تعدادی از جلسات درمانی است که در یه دوره زمانی مشخص انجام می شود.
نوع دیگری از پرتو درمانی، پرتو درمانی پروتون است که در آن به جای استفاده از اشعه ایکس از پروتون استفاده می شود. انرژی بالای پروتون ها موجب از بین رفتن سلول های سرطانی می شود.
عوارض جانبی این نوع درمان شامل خستگی، واکنش های خفیف پوستی و ناراحتی معده و روده خواهد بود. اکثر عوارض بعد از پایان دوره درمان از بین خواهد رفت. باید توجه داشت که این روش درمانی گاهی ممکن است توسط پزشک متخصص سرطان شناسی پیشنهاد نشود؛ زیرا پرتودرمانی گاهی می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در رشد و تکامل مغز کودک شود. در این شرایط ممکن است شیمی درمانی انتخاب بهتری باشد.
شیمی درمانی کودکان مبتلا به گلیوما ساقه مغز
در این روش از دارو های قوی برای از بین بردن سلول های تومور استفاده می کنند. این دارو ها معمولا با جلوگیری از رشد، تقسیم و ساخت سلول های بیشتر در تومور آن ها را از بین می برند. برای اینکه داروی شیمی درمانی به کل سلول های سرطانی در سراسر بدن برسد گاهی از طریق جریان خون انجام می شود که به آن درمان سیستماتیک می گویند. گاهی نیز درمان تجویز شده از نوع موضعی است؛ یعنی دارو مستقیما روی تومور یا قسمتی از بدن که با سرطان درگیر شده است، اعمال می شود.
شیمی درمانی توسط یک آنکولوژیست انجام می پذیرد. شیمی درمانی از طریق تزریق سرم دارویی و یا بلعیدن قرص یا کپسول انجام می شود. به کودک در یک برنامه شیمی درمانی انواع دارو و دوره زمانی که دارو ها باید استفاده شوند داده می شود.
این نوع درمان به تنهایی برای درمان گلیوم ساقه مغز موثر نیست. گاهی پزشک متخصص سرطان شناسی با توجه به شرایط قبل، هنگام و بعد از پرتو درمانی از آن استفاده می کند.
عوارض جانبی شیمی درمانی شامل خستگی، تهوع و استفراغ، ریزش مو، کاهش اشتها، بالا رفتن خطر عفونت و اسهال است که با توجه به دوز مصرفی و فرد به فرد متفاوت است.
عوامل افزایش دهنده احتمال ابتلا به گلیوم ساقه مغز در کودکان؟
به هر عاملی که خطر ابتلا به یک بیماری را افزایش دهد، عامل خطر یا ریسک فاکتور می‌گویند. داشتن هر یک از عوامل خطر نام برده شده در زیر به معنای درگیری حتمی کودک شما با گلیوما در آینده نیست و همینطور نداشتن این ریسک فاکتور ها نیز دلیل قاطعی برای مبتلا نشدن کودک به گلیومای ساقه مغز نمی باشد.
پزشکان و محققان به طور قطعی مطمئن نیستند که چه چیزی در دوران کودکی باعث بوجود آمدن تومور مغزی در کودکان می شود اما شواهد درصد کمی از ارتباط آن با ژنتیک را تایید می‌کند.
برخی از ریسک فاکتور ها عمده در ابتلا به گلیوما در زیر به مختصر آمده است:
- استعداد ژنتیکی: داشتن برخی بیماری های ژنتیکی مانند نوروفیبروماتوز، توبروس اسکلروزیس، سندرم Li-Fraumeni و سندرم Turcot خطر ابتلا به گلیوما را در کودکان افزایش می دهند.
- قرار گرفتن در معرض پرتو: کودکانی که تحت پرتو درمانی برای سرطان های قبلی قرار گرفته اند، احتمال ابتلای بیشتری را برای گلیوما نسبت به دیگر کودکان دارند.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که یکی از افراد درجه یک خانواده به گلیوما مبتلا شده باشد احتمال وجود داشتن عامل خطر برای دیگر اعضا بیشتر است.
- سن: گلیوما در کودکان بین ۵ تا ۱۰ سال شایع‌تر است.
- اختلالات سیستم ایمنی: کودکان مبتلا به برخی اختلالات سیستم ایمنی، مانند ایدز ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار گیرند.
نتیجه
در آخر اشاره به این نکته بسیار مهم است که در حال حاضر به دلیل غیر معمول بودن رشد تومور در کودکان پروسه درمان و نجات کودکان مبتلا به گلیوما ساقه مغزی برای پزشکان بسیار دشوار است. با این حال با توجه به رشد روز افزون دانش پزشکی و مطالعات انجام شده در آزمایشگاه های سرتاسر جهان توسط محققین و دانشمندان که در تلاش برای بوجود آوردن رویکردهای جدید درمانی هستند، شانس زندگی برای این کودکان روز به روز بیشتر خواهد شد. شما برای گرفتن مشاوره و دریافت بهترین رویکرد های درمانی می توانید با مشاوران و پزشکان دکتر با من در ارتباط باشید.
منابع:
دیدگاه خود را درج کنید