سرطان لنفوم غیر هوچکین چیست و راه درمان آن
- مرداد 21, 1402
- 0 لایک
- 206 بازدید
- 0 دیدگاه
لنفوم غیر هوچکین که به آن NHL یا لنفوم نیز می گویند نوعی از سرطان است که در گلبول های سفید خون به نام لنفوسیت اتفاق می افتد. لنفوسیت ها بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند. اصطلاح NHL برای طیف گسترده ای از انواع مختلف لنفوم کاربرد دارد. لنفوم هوچکین هم نوع اصلی دیگری است که روش درمان آن متفاوت است.
تاریخچه لنفوم غیر هوچکین
توماس هوچکین یکی از نامدارترین آسیب شناسان بریتانیا در زمان خود بود که در ادینبورگ و پاریس پزشکی را خواند و از سال 1798 تا 1866 زیسته است. در سال 1832 مقاله ای تحت عنوان (درباره برخی از ظاهر های بیمارگونه غدد جاذب و طحال) در مجله انجمن پزشکی و درمانی در لندن نوشت، اما توجه زیادی در آن زمان، جلب این مقاله نشد. ساموئل ویلکس یک پزشک انگلیسی بود که بعد از سه دهه درباره این بیماری و رفتار و ویژگی آن تحقیقات بیشتری کرد و نام هوچکین را به آن داد.
لنفوم چگونه به وجود می آید؟
بخشی از سیستم ایمنی بدن که به محافظت از بدن در برابر عفونت ها، بیماری های دیگر و حرکت مایعات در بدن می پردازد سیستم لنفاوی است و غالبا لنفوم روی این سیستم اثر می گذارد. لنفوم غیر هوچکین یکی از انواع سرطان ها است که گلبول های سفید خون که لنفوسیت نام دارند به طور غیر طبیعی شروع به رشد می کنند و حتی می توانند تومور در سراسر بدن ایجاد کنند. غدد لنفاوی یا سایر بافت های لنفاوی نقطه شروع NHL هستند البته مواردی مانند لنفوم پوست هم دیده شده است.
بافت های لنفاوی در چه جاهایی قرار دارند؟
در تمام قسمت هایی از بدن که بافت لنفاوی وجود دارد لنفوم می تواند اتفاق بیفتد. در ادامه به اندام هایی که در آن بافت لنفاوی وجود دارد می پردازیم.
- غدد لنفاوی
این بخش شامل لنفوسیت ها و سایر سلول های سیستم ایمنی بدن است که به اندازه لوبیا هستند و داخل قفسه سینه و شکم و لگن قرار دارند و به وسیله سیستم عروق لنفاوی به هم متصل می شوند. - طحال
این عضو وظیفه ساخت لنفوسیت ها و سایر سلول های سیستم ایمنی را دارد و در سمت چپ بدن در زیر دنده هایی پایین قرار دارد. طحال وظایف مهمی دیگر مانند ذخیره سلول های خونی سالم و فیلتر کردن سلول های آسیب دیده، باکتری ها و ضایعات سلولی را دارد. - مغز استخوان
این بافت اسفنجی که داخل استخوان های خاصی قرار دارد وظیفه تولید سلول های خونی جدید که شامل برخی از لنفوسیت ها است را دارد. - تیموس
این اندام کوچک کمک به رشد لنفوسیت های T می کند و در پشت قسمت بالایی سینه قرار دارد. - آدنوئیدها و لوزه ها
این مجموعه که شامل بافت لنفاوی هستند در پشت گلو قرار دارند و در برابر میکروب هایی که توسط عمل بلع یا تنفس وارد می شوند با ساخت آنتی بادی از بدن محافظت می کند. - دستگاه گوارش
بافت لنفاوي را در معده، روده و خیلی از اندام های دیگر می توان پیدا کرد.
سرطان لنفوم غیر هوچکین چند نوع است؟
تشخیص نوع لنفوم برای پزشکان در درمان آن بسیار مهم است. این دسته بندی در مشخص کردن نوع آن به سلول های B یا سلول های T و میزان رشد و بلوغ سلول ها در هنگام تبدیل به سرطان و موارد دیگر بستگی دارد.
سلول B و سلول T در مقابل لنفوم
سیستم لنفاوی از لنفوسیت ها که بخش عظیمی از آن را تشکیل می دهند. لنفوسیت ها نوعی گلبول سفید است که به 2 دسته اصلی تقسیم می شود
سلول های B که مسئول ساختن پروتئین هایی به نام آنتی بادی هستند که بدن را در برابر میکروب ها که شامل ویروس و باکتری می شود پشتیبانی می کند. عملکرد آنتی بادی ها به این گونه است که به میکروب ها متصل می شوند و آنها را برای نابودی توسط قسمت های دیگر سیستم ایمنی مشخص می کنند.
سلول های T به چند شکل متفاوت به محافظت از بدن می پردازند. دسته اول مستقیما میکروب ها یا سلول های غیرطبیعی بدن را از بین می برند. دسته دیگر باعث کاهش یا تقویت فعالیت سایر سلول های سیستم ایمنی بدن می شوند. لنفوم در هر دو نوع لنفوسیت می توانند پدیدار شود اما لنفوم B شایع تر است.
لنفوم های بی حال
دسته ای از لنفوم ها به آهستگی رشد می کنند و گسترش می یابند. گاهی این دسته نیاز فوری به درمان ندارند. یکی از لنفوم های بی حال شایع، لنفوم فولیکولار است که در ایالات متحده دیده می شود.
لنفوم های تهاجمی
این دسته سریعا رشد کرده و به سایر اعضای بدن گسترش می یابد و سریعا باید درمان شود. لنفوم تهاجمی منتشر سلول B بزرگ از شایع ترین آن است که در ایالات متحده دیده شده است.
لنفوم سلولی گوشته از آن دسته لنفومی است که با توجه به رفتاری که نشان می دهد نمی توان به راحتی در یکی از این دسته ها قرار داد. لنفوم های دیگری نیز وجود دارد که به خوبی نمی توان گفت در کدام دسته قرار می گیرد.
لنفوم های غیر هوچکین عضو هر کدام از دسته ها که باشند و به آهستگی یا زود رشد کنند، اگر درمان نشوند، به سایر بخش های سیستم لنفاوی سرایت می کنند و خود را به اندام هایی مانند کبد، مغز یا مغز استخوان می رسانند.
بر چه اساسی NHL طبقه بندی می شود؟
از آن جایی که سرطان لنفوم غیر هوچکین انواع مختلفی دارد و طبقه بندی آن بسیار سخت و گیج کننده است؛ چندین روش و سیستم مختلف وجود دارد که جدیدترین سیستم طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی (WHO) مشخص کرده است که بر اساس سوالات زیر دسته بندی را مشخص می کند:
- لنفوم در کدام نوع لنفوسیت شروع به رشد کرده است
- لنفوم در زیر میکروسکوپ به چه شکلی است
- کروموزوم های سلول های لنفوم چه ویژگی هایی دارند
- چه پروتئین های خاصی در سطح سلول های سرطانی وجود دارد
علائم و نشانه های سرطان لنفوم غیر هوچکین
بروز بعضی از علائم حاکی از ابتلا به NHL است که در صورت مشاهده موارد ذیل بهتر است به دکتر متخصص خون و سرطان مراجعه کنید؛
- تورم غدد لنفاوی که در گردن، زیر بغل یا کشاله ران قرار دارند
- احساس درد یا ورم در شکم
- احساس درد در قفسه سینه
- بروز مشکل تنفسی یا سرفه
- احساس خستگی و کسلی مداوم
- کاهش وزن ناگهانی و بدون علت
- تب داشتن و تعریق شبانه
درمان این بیماری به چه طریقی انجام می شود؟
این بیماری به روش های مختلفی درمان می شود و انتخاب این روش ها به نوع لنفوم و این که در چه مرحله ای قرار دارد و سن بیمار بستگی دارد.
در موارد محدودی چنانچه سرطان خیلی کوچک است و هنوز پیشرفت نکرده باشد از آن نمونه برداری می کنند که به آن اصطلاحا بیوپسی می گویند و مشخص می شود که نیاز به درمان بیشتری نیست. دکتر متخصص آنکوژی در همچین موقعیتی به بیمار می گوید مواظب باشد و صبر کند. در برخی از بیماران چندین سال زمان نیاز است تا علائم حاد بیماری خود را نشان دهد که در آن صورت درمان فورا شروع می شود.
شیمی درمانی در درمان سرطان لنفوم غیر هوچکین
پرکاربردترین درمان که اکثرا برای طیف وسیعی از بیماران استفاده می شود شیمی درمانی است که از دارو هایی برای نابودی سلول های سرطانی استفاده می شود. این روش گاهی به تنهایی یا همراه با درمان بیولوژیکی یا رادیوتراپی استفاده می شود.
از آن جایی که شیمی درمانی روش های مختلفی دارد، انتخاب نوع آن بستگی به این دارد که لنفوم در چه مرحله ای قرار دارد. اکثرا شیمی درمانی به وسیله قطره چکان در ورید (شیمی درمانی داخل وریدی) یه با تجویز قرص های خوراکی یا ترکیبی از هر دو روش به برای بیمار انجام می شود. چنانچه احتمال سرایت سرطان به مغز باشد، تزریق شیمی درمانی را مستقیما به مایع نخاعی اطراف ستون فقرات بیمار انجام می شود.
شیمی درمانی به صورت یک دوره چند ماهه بدون نیاز به بستری و به صورت سرپایی انجام می شود. بعضی مواقع به علت عوارض جانبی بعد از شیمی درمانی پزشک فوق تخصص خون و سرطان صلاح می داند که بیمار در بیمارستان بستری شود و شرایطش تحت کنترل باشد. بیمارانی که قرص مصرف می کنند در خانه به روند درمان خود می پردازند.
شیمی درمانی می تواند عوارض جانبی زیادی برای بیمار داشته باشد که اصلی ترین آن آسیب به مغز استخوان است که زمینه را برای تولید سلول های خونی سالم از بین می برد و مشکلاتی نظیر موارد ذیل ایجاد می کند.
- خستگی و کسالت
- احساس تنگی نفس
- خونریزی و کبودی
- حالت تهوع و استفراغ
- ریزش مو شدید
- کاهش اشتها و به طبع آن کاهش وزن
- ناباروری که موقت یا دائمی است
در صورت بروز این علائم اکثرا پزشک آنکولوژ برای تولید بیشتر سلول های خونی سالم، درمان را مدتی عقب می اندازد و مصرف دارو های فاکتور رشد باعث افزایش سلول های خونی می شود. در بیشتر مواقع عوارض جانبی بعد پایان دوره درمان از بین می رود اما اگر همچنان عارضه باقی ماند، بیمار باید به دکتر آنکولوژیست خود برای رفع آن مراجعه کند.
لنفوم غیر هوچکین گاهی با درمان اولیه بهبود پیدا نمی کند که اصطلاحا به آن لنفوم مقام می گویند. بنابراین، شیمی درمانی با دوز قوی تر برای درمان انجام می شود که ممکن است مغز استخوان از بین برود و برای جایگزین کردن آن به پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان نیاز باشد.
رادیوتراپی در درمان سرطان لنفوم غیر هوچکین
اگر NHL در مراحل اول باشد، می توان از رادیوتراپی برای مهار آن استفاده می شود. دوره درمان توسط این روش به نوع لنفوم غیر هوچکین و مرحله آن بستگی دارد. این درمان در جلسات کوتاه از دوشنبه تا جمعه و معمولا تا 3 هفته انجام می شود و نیازی به ماندن در بیمارستان نیست. عوارض رادیوتراپی بستگی به این دارد که این بیماری در کدام قسمت از بدن اتفاق افتاده است مثلا اگر سرطان در سر باشد، رادیوتراپی باعث ریزش مو می شود.
از دیگر عوارض جانبی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- زخم و قرمز شدن پوست در ناحیه درمان
- کاهش اشتها و خشک شدن دهان
- احساس خستگی
- احساس تهوع و استفراغ
خیلی از این عوارض موقت است اما گاهی مشکلاتی مانند تیره شدن پوست یا ناباروری دائمی می شود.
درمان آنتی بادی مونوکلونال در درمان سرطان لنفوم غیر هوچکین
دارویی به نام آنتی بادی مونوکلونال برای درمان مورد استفاده قرار می گیرد. عملکرد این دارو به این گونه است که سلول های سالم و سرطانی را شناسایی می کند و به آن ها متصل می شود و سیستم ایمنی بدن را هوشیار می کند تا به آن ها حمله کرده و نابودشان کند. سلول های سالم بعد از درمان به مرور زمان به حالت عادی باز می گردند. گاهی این روش درمان را همراه با شیمی درمانی برای تاثیر بیشتر انجام می دهند و تا 2 سال زمان می برد و غالبا خطر عود کردن این بیماری را کاهش می دهد.
ریتوکسیماب یکی از دارو های اصلی آنتی بادی مونوکلونال است که به صورت تزریق در رگ در یک فرآیند چند ساعته انجام می شود. این دارو عوارض جانبی دارد که برای از بین بردن یا کاهش آن به بیمار داروی اضافی می دهند. بعضی از عوارض این دارو را می توان در زیر مشاهده کرد.
- احساس خستگی
- احساس کسالت و بیماری و تهوع
- عرق کردن شبانه
- افزایش ریزش مو
- احساس درد در شکم
- تغییراتی مانند خارش و قرمزی بر پوست
- افزایش ریزش مو
داروی استروئیدی در درمان سرطان لنفوم غیر هوچکین
غالبا در کنار شیمی درمانی برای بیمار تجویز می شود که از این دارو ها مصرف کند، چرا که روند شیمی درمانی بهتر و موثرتر پیش می رود. این دارو به صورت قرص یا تزریق برای چند روز یا نهایتا یک هفته در طی مدت هر دوره شیمی درمانی تجویز می شود. مدت زمانی که در این بین از دارو مصرف نمی شود باعث کاهش عوارض جانبی می گردد.
گاهی پیش می آید که بیمار باید این دارو را برای مدت بیشتری باید مصرف کرد که عوارضی مانند فشار خون بالا، افزایش وزن و تورم در پاها، پلک ها و دست ها است. عوارض این بیماری بعد از مصرف آن از بین می رود. برای آشنایی با عوارض جانبی مصرف داروی استروئیدی چند مورد از آن در ذیل نوشته شده است
- افزایش اشتها که به دنبال آن افزایش وزن
- احساس سوء هاضمه
- آشفتگی در خواب
- احساس کلافگی و آشفتگی
پس از درمان بیماری و بهبود بیمار برای بررسی علائم عود کردن بیماری و نظارت بر سلامتی قرار های ملاقات به صورت منظم هر چند به قرار ملاقات های منظم برای چند هفته یکبار یا ماهی یک بار تنظیم خواهد شد که به مرور کمتر می شود.
چه عواملی خطر ابتلا به NHL را افزایش می دهد؟
مصرف بعضی از دارو هایی که باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن می شود. افرادی که پیوند عضو انجام داده اند به دستور پزشک متخصص سرطان شناسی دارو هایی مصرف می کنند که پیوند اصطلاحا پس زده نشود. این قبیل دارو ها سیستم ایمنی بدن را کنترل می کند و احتمال ابتلا به لنفوم غیر هوچکین را افزایش می دهد.
برخی از عفونت ها که توسط ویروس یا باکتری خاصی به وجود می آید، می تواند باعث بروز این بیماری شود. ویروس هایی که باعث این نوع سرطان می شوند شامل HIV و عفونت اپشتین بار است و باکتری هایی که خطر ابتلا را بالا می برند شامل هلیکوباکتر پیلوری که باعث ایجاد زخم می شود است.
مواد شیمیایی مانند تمام موادی که برای کشتن حشرات و علف های هرز استفاده می شود خطر بروز این بیماری را افزایش می دهند.
نتیجه
افزایش سن احتمال مبتلا شدن به لنفوم را افزایش می دهد. این بیماری در هر سنی اتفاق می افتد، اما جامعه آماری آن در سنین بالای 60 سال بیشتر است. در یک تحقیقات جدید مشخص شده است که یک سوم مبتلایان 75 سال به بالا را دارند. در این مقاله سعی کردیم هر آنچه که لازم بود در رابطه با لنفوم غیر هوچکین برای شما شرح دهیم. درصورتی که نیاز به اطلاعات بیشتری دارید، از مشاوره متخصصان خون و سرطان دکتر با من استفاده کنید.
منابع
دیدگاه خود را درج کنید