سرطان دهان، سرطانی است که در هر یک از قسمت‌های تشکیل دهنده دهان از جمله لب، لثه، زبان، پوشش داخلی گونه‌ها، سقف دهان به وجود می‌آید. در واقع سرطانی که در داخل دهان ایجاد می‌شود را به نام سرطان دهان یا حفره دهانی می‌شناسند. سرطان حلق و دهان در گروه سرطان‌های سر و گردن قرار می‌گیرد.
سرطان دهان و باقی سرطان‌های سر گردن در بیشتر موارد روش درمان مشابهی دارند. سرطان حلق در اندام‌هایی رشد می‌کند که در بلع صحبت کردن و تنفس نقش دارند، این بیماری از لوله‌هایی که پشت بینی قرار دارند، شروع می‌شود و به گردن ختم می‌شود که اصطلاحا به آن فارنکس نیز می گویند.
سرطان حلق و دهان چیست ؟
سرطان دهان با نام سرطان اورال نیز شناخته می‌شود که یکی از شایع‌ترین سرطان‌های اکتسابی در جهان است که به صورت قابل توجهی به سبک زندگی افراد بستگی دارد. بیشتر مبتلایان به سرطان دهان در سنین ۴۰ تا ۶۰ سال هستند؛ اما در حال حاضر به علت افزایش استعمال مواد مخدر‌ها‌یی از قبیل سیگار و جویدن تنباکو میزان شیوع سرطان دهان افزایش داشته است.
نام سرطان دهان اغلب برای توصیف سرطانهایی که از ناحیه دهان شروع می‌شود، به کار می رود که اکثراً در لب‌ها، زبان و کف دهان به وجود می‌آید. اما شروع سرطان می تواند از لثه‌ها سقف دهان لوزه‌ها و غدد بزاقی نیز باشد. همانطور که گفتیم در حالت کلی این سرطان‌ها با نام سرطان سر و گردن گروه بندی می‌شوند.
می‌توان گفت مصرف تنباکو و الکل از موارد خطرناک است که احتمال ابتلا به این سرطان را بالا می‌برد. پس با توجه به سبک زندگی افراد احتمال درگیری با این بیماری و همچنین خطر سرطان دهان در افراد مختلف به صورت مجزا و متفاوت است.
تقریبا تمام سرطان‌های موجود در حفره دهان و حق، سرطان سلول‌های سنگفرشی هستند که به آنها سرطان سلول سنگفرشی می گویند و این سرطان از سلول‌های سنگفرشی که سلول‌هایی صاف و نازک هستند و پوشش دهان گلو را تشکیل می‌دهند شروع می‌شود.
آمار سرطان حلق و دهان در جهان
همانطور که گفته شد سرطان حلق و دهان در نقاط مختلف دهان مانند زبان، پوشش دهان، لب‌ها، لثه‌ها یا در پشت گلو ایجاد می‌شود. مجموعاً به سرطان های لب، حفره دهان و حنجره سرطان حلق و دهان گفته می‌شود. در میان موارد نام برده شده سرطان‌های لب و حفره دهان بیشترین رتبه را از نظر شایع بودن در سراسر جهان به خود اختصاص داده‌اند.
به طوری که سرطان لب و حفره دهان شانزدهمین سرطان شایع در مردان و هجدهمین سرطان شایع در زنان است، طبق آمارهای سال ۲۰۲۰ بالاترین نرخ کلی سرطان دهان متعلق به کشور پاپوا گینه است و در مقام بعدی کشور بنگلادش قرار دارد . همچنین براساس آمارهای سال ۲۰۲۰ بیشترین میزان مرگ و میر در اثر ابتلا به سرطان دهان و حلق در درجه اول به کشور بنگلادش و سپس به کشور پاپوآ‌گینه اختصاص می‌یابد.
بر اساس آمارهای کشوری اکثر افرادی که دچار سرطان دهان در ایران شده‌اند، سنشان در بازه ۵۰ تا ۶۰ سال است که به صورت زخم‌هایی در دهان و زبان بروز پیدا می کند. همچنین میزان شیوع سرطان زبان در بین مردان دو برابر بیشتر از زنان در ایران است و شایع‌ترین نوع سرطان دهان در ایران سرطان زبان است.
چه افرادی به سرطان دهان و حلق مبتلا می شوند؟
طبق تخمین‌های زده شده در سراسر جهان علت بسیاری از موارد ابتلا به مصرف دخانیات و الکل بستگی دارد. در کنار این موارد اضافه وزن و چاقی احتمال ابتلا به سرطان دهان را افزایش می‌دهد، در مقابل مصرف سبزیجات خطر ابتلا را کاهش می‌دهد و باید الگوهای غذایی سالم و مفید را در پیش گیریم و در کنار وعده‌های غذایی سالم مصرف قهوه نیز در این مورد موثر باشد، باقی موارد موثر در ابتلا به سرطان دهان حلق به شرح زیر است:
- ویروس پاپیلومای انسانی یا زگیل تناسلی در هنگام رابطه دهانی
- ویروس اپشتین بار
- سابقه خانوادگی ( سابقه وراثتی )
- عدم رعایت بهداشت دهان، دندان و لثه
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض آفتاب بدون استفاده از ماسک و محافظ
- جویدن دانه درخت نخل آرکا
یک چهارم افراد مبتلا به سرطان دهان اعتیاد به الکل دارد، اما در کنار الکل استعمال باقی مواد مخدر نیز احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد. همچنین استفاده از موادی که دارای نیکوتین و تنباکو هستند، احتمال مبتلا شدن به این بیماری را افزایش می‌دهد. مهمترین عامل در ابتلا به سرطان دهان عدم رعایت بهداشت دهان است.
علائم سرطان حلق و دهان به چه صورت است ؟
هر بیماری در بدن انسان با علائمی همراه است، نشانه‌های بیماری سرطان حلق و دهان در دو دسته تقسیم بندی می‌شود که این علائم در مرحله اول توسط دکتر دندانپزشک تشخیص داده می‌شود. پس از تشخیص اولیه دهان، گلو، زبان، گونه‌ها، گوش‌ها و چشم‌ها معاینه می‌شوند.
علائم اولیه سرطان دهان
همانطور که قبلاً هم اشاره شده رشد کنترل نشده سلول ها سبب ایجاد سرطان می‌شود که در درجه اول با بروز لکه‌های سفید و خاکستری خود را نشان می‌دهد. با مرور زمان این مشکلات درمان نمی‌شوند و باعث برجستگی، ملتهب و قرمز شدن نواحی صاف دهان خواهد شد که می‌تواند همراه با خونریزی نیز باشد. در کل در چنین شرایطی یک سری عارضه رنگی روی زبان و دهان همراه با برجستگی و التهاب دیده می‌شود.
تنها راه قطعی برای پی بردن به سرطان دهان نمونه برداری است. باید این نکته را هم متذکر شویم اگر مصرف تنباکو به صورت جویدنی باشد، احتمال ابتلا به این بیماری بالاتر می‌رود. همچنین از دیگر موارد مهم این است که امکان دارد تا زمانی که سرطان دهان تا حد مشخصی پیشرفت نکرده باشد، هیچ عارضه‌ای دیده نشود.
علائم ثانویه سرطان دهان
بر اساس نوع سرطان دهان علائم می‌توانند متفاوت باشند که به چندین مورد در ادامه اشاره می‌کنیم و در صورتی که این علائم مشاهده شد باید به سرعت به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی و دندانپزشک مراجعه شود. این موارد به صورت زیر است:
- تورم و برجستگی درون دهان
- سفید شدن و تغییر رنگ کام
- سختی و مشقت در ارتباط کلامی و سخن گفتن
- احساس درد هنگام حرکت دادن زبان و فک
- زخم‌های مداوم
- تحریک شدن شدید لثه‌ها
- لکه‌ها و آفتاب بخش‌هایی از بافت زبان که آسیب دیده است تا زمان طولانی درمان نشوند
- فرسوده شدن بافت‌های دهان، بافت‌های اطراف دهان و همچنین لثه‌ها
- عدم تمایل به میل غذا و همچنین کاهش وزن به صورت ناگهانی
- احساس درد شدید در گوش‌ها
- خونریزی سریع
- لمس توده‌های زیر پوستی در اطراف گلو، فک و دهان
در صورت مشاهده هر یک از موارد باید سریعا به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه شود.
سرطان حلق و دهان چه انواعی دارد؟
همانطور که در ابتدا به این موضوع اشاره شد سرطان دهان به مجموعه سرطانهایی گفته می‌شود که از فضای دهان و پشت گلو شروع می‌شود و با توجه به اینکه در انواع مختلف برای بیمار اتفاق میفتد، در اینجا به چند مورد که دارای شیوع بیشتری هستند اشاره خواهیم کرد.
سرطان اوروفارنکس
اوروفارنکس به قسمت میانی گلو که پشت حفره دهان قرار دارد، گفته می‌شود. زمانی که دهان کاملا باز است می‌توانیم این بخش را ببینیم که متشکل از قاعده زبان، کام نرم (قسمت پشت سقف دهان)، لوزه‌ها و پشت گلو است.
سرطان کارسینوم
یکی از سرطان های دهان، سلول‌های سنگفرشی کارسینوم نام دارد. در این نوع از سرطان، سلول‌های سرطانی فقط در لایه‌ای از سلول‌ها به نام اپیتلیوم (لایه بالایی سلول‌های پوشاننده حفره دهان و ارو فارنکس) قرار دارند.
سرطان وروکوز
تقریبا ۵ درصد از تورم‌های بدخیم درون حفره‌های دهان به سبب این نوع سرطان دهانی هستند. این سرطان وقتی آشکار می‌شود که سلول‌های سنگفرشی دهان بسیار آهسته رشد کنند، این سرطان اصولاً به سایر اندام انتقال پیدا نمی‌کند، اما بافت‌های اطرافش را به شدت درگیر خود خواهد کرد.
سرطان سلول‌های سنگفرشی
همانطور که قبل هم گفته شده است بیشترین مقدار ابتلا در میان سرطان‌های حلق و دهان، مربوط به سرطان سلول‌های سنگفرشی است. درواقع یعنی 90 درصد از این سرطان‌ها از این نوع هستند، این سلول‌ها صاف و شبیه به پولک هستند و زمانی که تکثیر سلول‌ها با اختلال روبرو شود، سرطان بروز پیدا می‌کند.
سرطان غدد لنفوم
زمانی که سرطان دهان آنقدر پیشروی کند که در نهایت به غدد لنفاوی برسد، به آن سرطان لنفوم می‌گویند که در این مورد پایه زبان، انتهای آن لوزه‌ها درگیر می‌شوند و پایه زبان در انتهای خود دارای غدد لنفاوی است که می‌تواند دلیلی بر ایجاد سرطان دهان باشد.
چطور از سرطان حلق و دهان پیشگیری کنیم ؟
در اینجا سعی بر این است به یکی از دغدغه‌های مهم شما در این باره اشاره کنیم و آن را متناسب با نیاز شما شرح و بسط دهیم و آن پاسخ به این سوال است که چطور از ابتلا به سرطان دهان جلوگیری کنیم.
در مرحله اول یکی از مهمترین عوامل رعایت بهداشت شخصی است که سبب می‌شود در صورت درگیری با این بیماری، تشخیص سریع انجام شود، خودآزمایی باید به صورت ماهیانه انجام شود که می‌توانیم مراحل زیر را در این مورد در نظر داشته باشیم :
- در یک محیط روشن با آینه تمام دهان شامل لب‌ها سقف و کام و زیر زبان مورد بررسی قرار بگیرد.
- با استفاده از چوب بستنی از سلامت لوزه‌ها و گلوی خود مطمئن شویم.
- غدد لنفاوی را با نگاه کردن به کف دهان و پشت گلو مورد بررسی قرار دهید.
- تمام سطح زبان، درون لثه‌ها و بین آنها را دقیق مشاهده کنیم.
همواره از دهان شویه، نخ دندان و مسواک برای بالا بردن بهداشت دهان خود استفاده کنیم.
با توجه به افزایش سرطان در سطح جهانی با بالا بردن اطلاعات خودمان در این زمینه می‌توانیم از خطر ابتلا به سرطان با انجام کارهایی جلوگیری کنیم که چندین مورد را نام برده‌ایم:
- ترک سیگار، اعتیاد و مصرف دخانیات
- انجام ورزش روزانه
- الگوی غذایی مناسب که شامل ویتامین‌ها باشد
- مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه
- انجام خود مراقبتی و تعویض مسواک هر سه ماه یک ماه
- پوشاندن لب‌های خود را با ضد آفتاب در مقابل اشعه خورشید
- دقت در بیماری‌های جنسی مانند زگیل تناسلی در شریک جنسی
چطور می توانیم برای درمان سرطان اقدام کنیم ؟
با توجه به پیشرفتی که در زمینه علوم پزشکی و تکنولوژی اتفاق افتاده است این امکان وجود دارد که بسیاری از سرطان‌ها را در مراحل اولیه تشخیص داده شود، این مهم احتمال درمان را بسیار بالا می‌برد، به طوری که به راحتی قابل درمان باشد. درمان سرطان دهان اصولاً به نوع سرطان و عواملی چون شرایط جسمی و سلامت بدنی فرد و همچنین درجه بیماری بستگی دارد.
مراحل درمان امکان دارد شامل دارودرمانی باشد یا در صورت پیشرفت بیماری احتیاج به عمل جراحی داشته باشد. اگر بیماری شدید باشد، بافت‌های زیادی را درگیر خود کرده باشد، احتمالاً از روش‌های شیمی‌درمانی و پرتو درمانی استفاده شود. روش جراحی برای سرطان زبان که معمولاً زبان، استخوان فک و گره‌های لنفاوی را درگیر کرده است، استفاده می‌شود و این شامل پیامدهایی از جمله تغییر در صحبت کردن و غذا خوردن می‌شود که برای حل این مشکلات می‌توان از عمل‌های ترمیمی و زیبایی استفاده کرد.
پرتو درمانی
استفاده از پرتو درمانی زمانی که بیمار دچار این بیماری است، دارای حساسیت بالایی است؛ زیرا از اشعه ایکس در روند درمان استفاده می‌شود که به دی ان ای سلول‌ها آسیب می‌رساند. این آسیب رساندن باعث کاهش رشد سرعت آنها و حتی توقف رشد می‌شود. این روش می‌تواند پیامدهای مخرب و عوارض متعددی داشته باشد و از آنها می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- پوسیدگی دندان
- زخم‌ها و آفت‌های دهانی
- واکنش‌های پوستی
- خستگی دائمی
- بی‌اشتهایی و تهوع دائمی
براکی تراپی
در این روش جراح و آنکولوژیست از نیدل‌های رادیواکتیو برای انتقال اشعه ایکس به درون تومور و سوزاندن آن استفاده می‌کند، این روش به نسبت باقی روش‌ها ساده‌تر است. به همین سبب جزو اولین پیشنهادات پزشکان در درمان سرطان های بدخیم است.
شیمی درمانی
در زمان گسترش بیماری از روش شیمی درمانی استفاده می شود که معمولاً ترکیبی از شیمی‌درمانی و پرتو درمانی است، این روند درمان بسیار سنگین است که باعث کاهش سرعت تکثیر سلول های سرطانی می‌شود و دارای عوارض بسیاری است که عبارت‌اند از:
- ریزش مو
- خستگی
- تهوع مداوم
- بی اشتهایی
- خواب بیش از حد
- تغییر در خلق‌و‌خو
- سیستم ایمنی ضعیف
البته تمامی این عوارض بعد از پایان دوره درمان، برطرف خواهد شد.
هایپرترمی
این روش مکمل پرتودرمانی است. در این روش با حرارت مقاومت سلول های سرطانی شکسته می‌شود و با پرتودرمانی از بین می‌روند.
جراحی زبان و دهان
یکی از روش‌های درمان است، اما با توجه به عوارضی که دارد به عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته می‌شود، فقط در شرایط زیر انکولوژیست جراحی را روش مناسب می داند:
- سرطان در مراحل اولیه باشد و سلول ها مستعد سرطانی شدن باشند.
- سرطان به صورت موضعی باشد و فقط یک بافت را درگیر کرده باشد.
- امکان داشته باشد اندام های دور تر هم درگیر شوند.
این روش می تواند دارای عوارضی چون افسردگی، عفونت، درد دهان، تغییر گفتار، مشکلات گوارشی و … باشد.
نتیجه‌گیری
با توجه به مطالب گفته شده در مقاله باید در درجه اول با خود مراقبتی و رعایت بهداشت انجام ورزش‌های اصولی از سلامت خود محافظت کنیم. در گام بعد با انجام خودآزمایی در صورت بروز مشکل سریعا متوجه شویم تا درمان به آسانی در ابتدا انجام شود.در صورت ابتلا به بیماری با مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی از بهترین روش در روند درمان خود استفاده کنید.
منابع:
دیدگاه خود را درج کنید